Geçtiğimiz hafta yolsuzlukla mücadelede ibret alınacak bir ülke örneği olarak HONG KONG’dan bahsetmiştik. Bugün ise başka bir açıdan ibret olabilecek bir ülke örneğini gündeme getirmek istiyorum. Bu ülke Fransa’dır. Fransa, Hong Kong’tan farklı olarak yolsuzluğun başka ve hatta en tehlikeli türü ile karşı karşıya idi. Tahmin edebileceğiniz gibi Fransa’da yolsuzlukların yeşerdiği ve hayat bulduğu alan SİYASETİN FİNANSMANI idi.
Siyasetin Finansmanı olgusu maalesef yolsuzlukla mücadelede en tehlikeli unsur olarak görülmektedir. Zira, yolsuzluk ve rüşvetle mücadelede zaruri olan SİYASİ İRADE bu olgu tarafından bertaraf edilebilmektedir.
Fransa’nın yolsuzluğa karşı verdiği mücadelenin hikayesi aşağıda özetlenmektedir.
Fransa’da yolsuzlukla mücadele politikaları, 1980’li yıllarda yolsuzlukla ilgili çeşitli skandallar ve siyasi partilerin finansmanına bağlı önemli sorunlardan beslenmiştir. Bu politikaların ilk sonucu, bir yandan yolsuzluğun önlenmesini geliştirmeyi, diğer yandan ekonomik hayat ve siyasi mekanizmaların saydamlığını sağlamayı amaçlayan 29 Ocak 1993 tarih ve 93-123 sayılı Kanunda yansımıştır. Bununla birlikte, Fransa’nın 1980’li yıllardaki yolsuzlukla mücadelesi sadece ceza hukukuna ve denetim kuruluşlarının varlığına dayanan cezai ve önleyici yaklaşımlarla sınırlı kalmamıştır. Fransa’nın yolsuzlukla mücadele alanındaki resmi-gayri resmi, klasik ya da yenilikçi önlemleri içeren güncel çok çeşitli yolsuzlukla mücadele mekanizmalarının başlıcaları aşağıda sıralanmıştır:
• Ulusal (Bakanlıkların Teftiş Kurulları) ve yerel düzeylerde (Valilik çevresinde il birimleri) idari denetimler
• Kamu gelirleri konusunda mali mahkemelerin (Sayıştay ve Bölgesel Sayıştay Daireleri) denetimleri
• Hesap uzmanlarının işletmeler bünyesindeki denetimleri
• Siyasi partilerin seçim kampanyalarının hukuka uygunluğunu izlemekle görevli “Seçim Kampanyası Hesapları Komisyonu”, bazı seçilmişlerin mal beyanlarını kaydetmekle görevli “Siyasi Hayatın Mali Saydamlığı Komisyonu” ve devlet memurlarının özel sektöre geçişleri hakkında görüş vermekle görevli “Deontoloji Komisyonu” gibi kamusal hayatta saydamlık ve hukuka uygunluğu garanti etmeyi amaçlayan spesifik kurumların kurulması
• Ceza Kanunu ve diğer kanunlarda (Ticaret, İş, Seçim) çeşitli yolsuzluk biçimlerini cezalandıran ve bazen tüzel kişilerin sorumluluğunu öngören karmaşık ve ayrıntılı bir mevzuat
• İdarenin haberdar olduğu suçları Ceza Usul Kanununun 40’ıncı maddesi uyarınca, savcılıklara ihbar mecburiyeti
• Asliye Mahkemelerinin ekonomik ve mali dairelerinde çok disiplinli metotlar uygulayan uzman adli makamlar
• Biri Bakanlıklar arası üç uzman birimin varlığı; “Yolsuzluğun Önlenmesi Merkez Birimi, Kamu İhaleleri ve Kamu Hizmetlerinin Devri Sözleşmeleri Hakkında Araştırma Birimi ve Mali Suçlarla Mücadele Kuruluşu (TRACFIN)”
Fransa’ya özgü bir kuruluş olun “Yolsuzluğun Önlenmesi Merkezi Birimi,” 1993 yılında Pierre Bérégovay’ın Başbakanlığı sırasında ve kamuoyunu uzun süre meşgul eden, yolsuzluk olaylarının, özellikle Urba davasının ardından oluşturulmuştur. Birim, Adalet Bakanlığı bünyesinde yer almakta olup üç temel misyona sahiptir. Bunlar, ilk olarak mekanizmalarını daha iyi tanıyabilmek için yolsuzluğa ilişkin bilgileri bir merkezde toplamak; ikinci olarak, talep eden idari makamlara, seçilmişlere ve adli mercilere görüş vermek; üçüncü olarak da, rüşvet olayları üzerine açıklamada bulunmak isteyen tüm kişi, kuruluş ya da derneklerden gelecek yolsuzluk olayları hakkındaki ihbarları değerlendirmektir.
Birime bir dosya ulaştığında, değerlendirme yapılır ve ciddi yolsuzluk şüphesi görülürse, dosya ivedi olarak Savcılığa iletilir. İhbarların doğrudan savcılık ya da polise yapılması da mümkün olmakla birlikte, kişiler isimleri ifşa olmadığından ve dosya daha ciddiyetle ele alındığından bu birime başvurmayı tercih etmektedirler. Birimin ağırlıklı rolü, araştırmalara yardımcı olmaktır. Birim, mekanizmaları tanıması sayesinde soruşturmacılara nerede ve neyi araştırmaları gerektiği hakkında bilgi verebilmektedir. Ayrıca, görevlilerin duyarlı hale getirilmesi için staj programları düzenlemekte ve iç kontrol sistemleri gerçekleştirme konusunda, talepte bulunan kamu kuruluşlarına yardımcı olmaktadır. Soruşturma yapma yetkisi bulunmamaktadır. Bakanlıklar arası oluşu ve diğer ilgili idarelerle bağlantıları, dosyaları değerlendirmesine ve işleri ilerletmesine imkan sağlamaktadır.
Yukarıdan da anlaşılacağı gibi Fransa’nın yolsuzlukla mücadelesindeki başarının temel sırrı hükümet Devlet farkının hukuk devleti şeklinde net olarak ortaya konması, denetim etkinliği ile yargının ihtisaslaşması ve etkinliğidir.
Avrupa Konseyi, siyasi partilerin ve seçim kampanyalarının finansmanında yolsuzlukla mücadele için ortak kurallar (Common Rules Against Corruption in the Funding of Political Parties and Electoral Campaigns / Council of Europe ) geliştirmiştir. Şöyle ki, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafından 8 Nisan 2003’te kabul edilen 16 maddelik belge, önemli konulardan biri olan siyasi partilere yardım ve seçimlerin finansmanında yolsuzluğun önlenmesi amacıyla üye devletlere tavsiyelerde bulunmaktadır.
