Bugünlerde yapılan tartışmalar nispeten küçük kırsal belediyelerin feryatları etrafında odaklanmaktadır. Bu belediyeler kendilerine haksızlık yapıldığını ve tuzu kuru olan büyük belediyeler tarafından dışlandıklarını iddia etmektedirler.Bu belediyeler bazı yönlerden haklı olabilirler. Ancak, ekonomik ve bilimsel gerçekler KKTC’de belediyeciliğe dönük yapılaşmanın bugünden farklı yönde gerçekleşmesi gerektiğini göstermektedir.
Dünya genelinde yaşan trend belediyelerin ölçek sayılarını artırıp sayılarını azaltma yönündedir. Bu şekilde, ölçek ve kapsam ekonomileri sayesinde daha etkin ve verimli çalışmaları öngörülmektedir. ANCAK BELEDİLERİ SÜRDÜRÜLEBİLİR KILMAK İÇİN SAYILARINI AZALTMAK KESİNLİKLE YETERLİ DEĞİLDİR. Yapılacak bir reform ile belediyeleri optimum bir ölçeğe kavuşturmak yanında kurumsallaştırılmaları ve mali ve idari açıdan etkin bir şekilde denetlenmeleri gerekmektedir. Bu noktada KKTC’ deki belediyelerin mevcut ölçeklerine atıf yapmak yararlı olacaktır. İçişleri Bakanlığından temin edilen KKTC Belediyelerinin 2012 Kesin hesaplarına göre aşağıdaki tablo oluşturulmuştur.
|
Belediyeler |
Toplam Giderlerdeki Payı (%) |
Toplam Yerel Gelirlerdeki Payı (%) |
Personel Giderleri/yerel Gelirler Oranı (%) |
Toplam Belediye Nüfusundaki payı (%) |
|
|
|
|
|
|
|
Lefkoşa |
20,64 |
20,00 |
113,02 |
21,9 |
|
Gazi Mağusa |
13,31 |
14,61 |
100,68 |
13,9 |
|
Girne |
11,41 |
14,38 |
72,91 |
10,6 |
|
Güzelyurt |
5,51 |
4,66 |
118,27 |
7,2 |
|
Gönyeli |
6,54 |
6,40 |
101,41 |
4,8 |
|
Değirmenlik |
6,28 |
8,87 |
67,71 |
4,8 |
|
Lapta |
6,90 |
3,97 |
143,91 |
4,7 |
|
Lefke |
3,54 |
2,47 |
122,38 |
4,2 |
|
İskele |
4,71 |
7,74 |
63,89 |
2,8 |
|
Dikmen |
2,74 |
2,97 |
118,90 |
2,6 |
|
Yeni Boğaziçi |
2,14 |
2,46 |
94,00 |
2,3 |
|
Yeni Erenköy |
2,05 |
0,94 |
267,22 |
2,2 |
|
Alsancak |
0,00 |
0,00 |
#SAYI/0! |
2,0 |
|
Beyarmudu |
1,31 |
0,62 |
221,91 |
1,7 |
|
Çatalköy |
2,78 |
3,13 |
81,19 |
2,0 |
|
Alayköy |
1,14 |
1,08 |
129,19 |
1,4 |
|
Paşaköy |
0,91 |
0,35 |
333,67 |
1,3 |
|
Mehmetçik |
0,00 |
0,00 |
#SAYI/0! |
1,2 |
|
İnönü |
0,88 |
0,43 |
194,41 |
1,1 |
|
Büyükkonuk |
1,11 |
0,56 |
190,34 |
1,1 |
|
Akdoğan |
0,72 |
0,44 |
193,13 |
1,0 |
|
Geçitkale |
0,68 |
0,57 |
188,22 |
1,0 |
|
Serdarlı |
0,98 |
0,40 |
186,37 |
0,9 |
|
Vadili |
0,89 |
0,41 |
220,66 |
0,9 |
|
Dipkarpaz |
0,78 |
0,38 |
250,31 |
0,9 |
|
Esentepe |
1,07 |
1,38 |
102,86 |
0,9 |
|
Tatlısu |
0,81 |
0,75 |
96,54 |
0,5 |
|
Akıncılar |
0,17 |
0,05 |
288,57 |
0,2 |
295.827.678,56 TL’yi kapsayan belediyelere ait toplam gider içinde 8 belediye ön plana çıkmaktadır. Lefkoşa, Gazi Mağusa, Girne, Güzelyurt, Gönyeli, Değirmenlik, Lapta ve İskele’nin toplam giderler içinde sırasıyla % 20,64, % 13,31, %11,41, %5,51, %6,54, %6,28, %6,90 ve %4,71 paya sahiptir. Geriye kalan 20 belediyenin payı oldukça düşüktür.
130.389.116,36 TL’lik toplam gelir içerisinde belediyelerin payı toplam giderlerle büyük ölçüde paralellik göstermektedir. Buna göre Lefkoşa yine % 20 ile ilk sırayı almaktadır. Yalnızca bu siralamada Lapta % 3.97 ile geriye düşmektedir.
Personel giderleri açısından ölçek yapısı yara almakta ve ölçek ile ilişkisi olmayan bir sıralama ortaya çıkmaktadır. Şöyle ki, yerel gelirlerle personel giderlerini karşılayan Belediyeler Girne , Değirmenlik, İskele, Yeni Boğaziçi ve Çatalköy’dür. Kendilerini marka olarak lanse eden birçok belediye yerel gelirleri ile personel giderlerini dahi karşılayamamaktadırlar.
256.932 kişilik toplam belediye hizmeti alan nüfus ile sadece 8 belediye dikkati çekmekte geriye kalan 20 belediye oldukça düşük nüfüsa hitap etmektedir. Bu 8 belediye % 21.9 ile % 4.2 arasında nüfusa hitap etmektedirler. Bu belediyeler sırasıyla Lefkoşa, Gazi Mağusa, Girne, Güzelyurt, Gönyeli, Değirmenlik, Lapta ve Lefke’dir.
Yukarıdan da anlaşılacağı gibi KKTC’deki belediyelerin temelde iki problemi bulunmaktadır. Birincisi kaliteli hizmet verme ve sürdürülebilir kurumsal yönetişime sahip olmaya imkan vermeyen küçük ölçekte belediyelerin varlığıdır. İkincisi ise, bazı belediyelerin büyük ölçekte olmalarına rağmen etkin ve verimli çalışmalarına imkan verecek ve populizmi engelleyecek şeffaf ve hesap verebilir kurumsal yapı ve bu yapıyı motive edecek idari, mali ve denetimsel olguların olmayışıdır.
“SÜRDÜRÜLEBİLİR EKONOMİYE GEÇİŞ PROGRAMI MATRİSİ”NE GÖRE İÇİŞLERİ VE YEREL YÖNETİMLER BAKANLIĞININ SORUMLULUĞUNDA ARALIK 2013 TARİHLİ OLARAK TAKVİMLENEN “YEREL YÖNETİMLER, İDARİ, MALİ VE DENETİM YÖNÜNDEN YENİDEN YAPILANDIRILACAKTIR “HEDEFİ YER ALMAKTADIR. BU HEDEF ÇERÇEVESİNDE, BENİM BELEDİYEM “MARKA” SENİNKİ “MARKA MEGAPSE” DEMEDEN BİLİMSEL KRİTERLERE GÖRE KÖKLÜ BİR REFORM YAPMA ZAMANI GELMİŞTİR. BU KONUDA OLSUN SAMİMİ OLALIM VE POPULİZM VE POLİTİK RANT PEŞİNDE KOŞMAYALIM.
