TÜKETİCİ FİYAT ENDEKSİ (TÜFE) NE DEMEKİR?
Tüketici tarafından satın alınan mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimleri ölçen endekstir. TÜFE hesaplanırken ilk olarak, ülkenin genelini temsil eden bir örnek kitlenin bir yıl içinde hangi mal ve hizmete ne kadar para harcadığı hesaplanmaktadır. Bu hesaplamadan çıkan sonuca göre harcama gruplarına endeks içerisinde farklı ağırlıklar verilmektedir. Böylelikle bu örnek kitle tarafından yüksek oranda tüketilen mal ve hizmetler daha yüksek bir ağırlığa sahip olurken daha az tüketilenler daha düşük bir ağırlığa sahip olmaktadır. Yılın her ayının belirli günlerinde ve belirli alışveriş merkezlerinden alınan mal ve hizmet fiyatlarındaki değişim, bu ağırlıklara göre ölçülerek o ayın tüketici enflasyon rakamına ulaşılmaktadır (http://muhasebeturk.org/ecopedia/405-t/1779-tufe-nedir-tuketici-fiyat-endeksi-ne-demek-anlami-tanimi.html).
HAYAT NE ZAMAN PAHALI OLUR?
Tüketici tarafından satın alınan mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimler doğrudan hayatın pahalı olduğu anlamına gelmez. Eğer TÜFE’deki değişim oranında tüketici maaş veya gelirlerinde artış olmaz ise o zaman tüketiciler için hayat pahalı oluyor demektir. Özellikle asgari ücret değişimlerinin biraz katı olduğu günümüzde TÜFE’nin her değişiminde dar gelirli özel sektör çalışanlarının genelde alım gücü düşmekte ve dolayısıyla hayatları daha pahalı hale gelmektedir. Doğal olarak TÜFE değişimlerinden enaz etkilenen kesim hükümetlerin öz evladı pozisyonundaki kamu çalışanlarıdır. Hükümetler TÜFE değişim oranında kamu çalışanlarına Eşel Mobil uygulaması yapmaktadır. Ancak, yapılan bu artış kamu çalışanlarının dahi artan hayat pahalılığını gidermeye acaba yeterli midir?.Zira, elektrik zammı karşısında maaşlara yapılacak artış gerçeklerle örtüşmeyecek şekilde kafaları karıştırmaktadır.
HARCAMA GRUPLARINA TÜFE’DEKİ AĞIRLIKLAR GERÇEĞİ YANSITIYOR MU?
Son olarak sayın Başbakanın yüzde 29’lük zammın kamu çalışanlarına yüzde 1 eşel-mobil olarak yansıtılacağını açıklaması TÜFE hesaplarının günün yaşam şartlarını yansıtmadığını açıkça göstermektedir. Şöyle ki, yüzde 29’lük zam nasıl olur da %1’lik hayat pahalılığı yaratmaktadır. Bunun sırıttığını anlamak için ekonomist olmaya gerek yoktur. Bugün bir eve yaklaşık 300-500 TL civarında elektrik faturası geliyorsa, bu 2000 TL alan birisi için % 25, asgari ücret alan için % 30 civarındadır. Elektrik faturası % 30 artmışsa bunun doğal olarak hayat pahalılığına yansıması yaklaşık % 9 olmalıdır. PEKİ BU ZAMMIN SADECE % 1 OLARAK KAMU ÇALIŞANLARININ MAAŞINA YANSIMASI VE BUNUN DOĞRULUĞUNUN SAVUNULMASI HALKI BİR NEVİ APTAL YERİNE KOYMAK DEĞİL MİDİR?
KKTC’de TÜFE’de kullanılacak harcama grupları ve ağırlıklarına ilişkin Hanehalkı Tüketim Harcama Anketi Devlet Planlama Örgütü tarafından 1998 ve 2008 yıllarında yapılmıştır. Yani TÜFE’de kullanılan harcama grupları ve bu grupların ağırlıkları yaklaşık 6 yıl öncesinin yaşam koşullarını yansıtmaktadır. Buna göre, ülkemizde TÜFE’de kullanılan harcama grupları ve ağırlıkları aşağıdaki gibidir:
HARCAMA GRUBU AĞIRLIĞI
01 – Gıda ve Alkolsüz içecekler 22.02
02 – Alkollü içecekler ve Tütün 3.96
03 – Giyim ve Ayakkabı 5.39
04 – Konut, Su, Elektrik ve Diğer yakıtlar 14.55
05 – Mobilya, Ev aletleri ve Ev Bakım Hizmetleri 6.36
06 – Sağlık 4.15
07 – Ulaştırma 22.63
08 – Haberleşme 4.21
09 – Eğlence ve Kültür 4.04
10 – Eğitim 4.16
11 – Lokanta ve Oteller 4.15
12 – Çeşitli Mal ve Hizmetler 4.38
TOPLAM 100
Tablodan da görüldüğü gibi;KKTC Tüketici Fiyat Endeksi oluşturulurken dikkate alınan mal sepetinde, “Konut, Su, Elektrik, Gaz ve Diğer Yakıtlar” kaleminin nispi ağırlığı % 14.54 olarak kullanılmaktadır. Bunun içerisinde “Elektrik, gaz ve diğer yakıtlar”ın nispi ağırlığı % 6.08 olarak verilmektedir (http://www.kktcmerkezbankasi.org/yayinlar/tc-kktc-hpk-raporu.pdf). Yani gaz ve diğer yakıtları dışarı çıkardığımızda elektrik yakıtının nispi ağırlığı 1/.29= % 3.44 olarak hesaplanabilmektedir. Yani devletin elektrik için takdir ettiği harcamanın bütçemizdeki nispi ağırlığı % 3.44’dür.
KKTC’de TÜFE hesaplamasına ilişkin Elektrik zamları karşısında enerji harcamalarının nerede ise bütçemizin en önemli aktörü haline geldiği, akaryakıt zamları ile toplu taşımacılığın olmadığı günümüzde ulaştırmanın öneminin daha da arttığı, sağlık açısından özele yönlendiren bir çarpık yapının bulunduğu ve gerek hastanede ilaç bulunmadığı gerekse yetersiz sigorta yatırımı nedeniyle eczanelerden ucuz ilaç alınmadığı günümüzde sağlık harcamalarının durumu dikkate alındığında TÜFE’nin mevcut durumu ile çağın gerçeklerini yansıtıp yansıtmadığının takdirini okuyuculara bırakıyorum.