Bir önceki yazımda KKTC’de çöpten elektrik üretilmesi projesi hakkında yetkililer tarafından yanıtlanması için çekinceleri içeren bazı sorular yöneltmiştim. Bugün ise başta Türkiye olmak üzere başarılı diye adlandırılan ve çöp sorununa çözüm getirirken aynı zamanda elektrik üretimi sağlayan bazı örnekleri herhangi bir önyargı içinde olmadan sizlerle paylaşmak istiyorum.
MAMAK ÇÖPLÜĞÜ DÜNYAYA MODEL OLUYOR
Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin başarı ile uyguladığı “Ankara Katı Atık Projesi” ile “Endüstri Parkı”na dönüşen Mamak Çöplüğü, bölgede oluşan kötü imajı silmekle kalmadı, öncelikle Türkiye’deki birçok şehre örnek olurken şimdi de dünyanın dört bir yanına model olarak gösterilen bir konumuna geldi. “Ankara Katı Atık Projesi” ile Başkent’te sorun olmaktan çıkan çöp, enerji hammaddesi olarak kullanılıyor. Mamak Çöplüğü’nde biriken metan gazının bertarafı için kurulan santral, 16 jeneratörün ürettiği 25.4Megawatt/saat elektrik enerjisi ve 10 yıllık rezerv kapasitesiyle eşdeğerlerine göre Dünya’nın en büyükleri arasında yer alıyor. Proje kapsamında, Sincan Çadırtepe Katı Atık Depolama Alanı’na taşınan günlük ortalama bin tonun üzerindeki çöpten de sahada kurulan 4 jeneratör ile 14.1megawat / saat elektrik enerjisi üretiliyor. Çadırtepe’de üretilen 14.1megawat/saat elektrik enerjisi Mamak Çöplüğü’nde üretilen 24.5 megawat/saat elektrik enerjisi ile toplam 38.6 megawat/saat elektrik enerjisi ulusal elektrik şebekesine satılıyor (http://www.ankara.bel.tr/haberler/mamak-pl-dnyaya-model-oluyor/#.VK2Z-md_sk0).
İSVEÇ’İN ENERJİSİ “ÇÖPTEN
İsveç'te çöpten elde edilen enerji ile 1 milyona yakın evin ısıtılması sağlanırken, 300 bin evin ise elektrik ihtiyacı karşılanıyor. Yaklaşık 10 milyon nüfusa sahip İsveç, kendi çöp kaynaklarının bitmesi durumunda komşu ülkelerin yanı sıra İngiltere, İtalya, İrlanda ve Balkan ülkelerinden çöp alıyor. İsveç, 2013 yılında 25,5 gigawatt yenilenebilir enerji üretim kapasitesine ulaştı ve bu kapasite, 2014 yılı için 26,6 gigawatt olarak tahmin ediliyor.Yaklaşık 10 milyon nüfusa sahip İsveç, kendi çöp kaynaklarının bitmesi durumunda komşu ülkelerin yanı sıra İngiltere, İtalya, İrlanda ve Balkan ülkelerinden çöp alıyor. İsveç, 2013 yılında 25,5 gigawatt yenilenebilir enerji üretim kapasitesine ulaştı ve bu kapasite, 2014 yılı için 26,6 gigawatt olarak tahmin ediliyor (http://www.dunya.com/isvecin-enerjisi-copten-238579h.htm).250.000'in üzerinde evin elektrik ve ısınma ihtiyacını çöplerin yakıt olarak kullanılmasından sağlayan İsveç hükümeti, ülkede üretilen çöpten daha büyük kapasiteli çöp dönüştürme tesisine sahip. Bu durum da İsveç'i komşusu Norveç'ten çöp ithal etmek durumunda bıraktı. İsveç bundan böyle Norveç'ten yılda (başlangıç olarak) 80.000 ton çöp satın alacak (http://www.yesilist.com/cms.php?id=1033&u=).
İsveç örneğinde de ortaya çıkan ve KKTC için düşündürücü olabilecek husus yetersiz çöp durumunda ithalin gündeme gelebileceğidir.
SAMSUN'DA ÇÖPTEN ELEKTRİK ÜRETİLİYOR
Samsun Avdan Enerji Üretim Ticaret AŞ'nin il koordinatörü Sinan Bektaş’ın ifadelerine göre, katı atık depolama alanına her gün 550 ton çöp gelmekte, çöp sıkıştırıldıkça metan gazı oluşmakta, çöpün içine belli aralıklarla borular yerleştirtilmekte ve metan gazını ana arterde toplayarak yakmaya başlamaktadırlar. Kurulanmotorlama sistemi sayesinde yanan metan gazı elektriğe dönüştürülmekte ve saatte motordan 6 megavat elektrik üretimi yapılmakta ve böylelikle bu santral ile yaklaşık 14 bin evin elektriğini karşılanmaktadır (http://www.termebilgigazetesi.com/haber-1081-samsunda_copten_elektrik_uretiliyor.html).
İZMİT’DE ÇÖPTEN ELEKTRİK ÜRETİMİ
Depolama alanındaki çöplerden elde ettiği metan gazından elektrik üreten İzmit Atık ve Artıkları Arıtma Yakma ve Değerlendirme A.Ş. (İZAYTAŞ) , tesiste yılda yaklaşık 2 bin evin elektrik ihtiyacını karşılayabilecek miktarda 6 bin megawatlık elektrik enerjisi üretmektedir.Çöpten elektrik üretiminde çevre açısından yaratabilecek sorunlara karşı İzaydaş Genel Müdürü Muhammet Saraç’ın ifadeleri KKTC için de son derece dikkate alınmalıdır. İzaydaş'ın bacasından verilen gazın yönetmeliklerde verilen sınırlardaki kirleticilerin çok altında olduğunu söyleyen Muhammet Saraç, tesisimiz kontrol altında bir yerdir. Bizim atık yakma tesisi olarak döner fırın teknolojisiyle atığı yaktıktan sonra gazı biz tekrar yakarız. Elektrostatik filtreden geçiririz. Kireç yıkamada yıkarız ve tozunu tutarız, antikkarbon filtreden geçiririz ve bütün bu gaz temizleme proseslerinden sonra gazı bacadan veririz. Bacadan dışarı verdiğimiz gaz yönetmeliklerde verilen sınırlardaki kirleticilerin çok altındadır. Dolayısıyla İZAYDAŞ'ın kendine özel olarak çevre yönetmelikleri kapsamında çevreye bir zararı yoktur. Burası da herhangi bir sanayi tesisidir. Yönetmeliklerdeki gaz sınırlarıda zaten doğanın tabiatın tölere edilebileceği miktarlar demektir. Bizim de bütün kirletici vasıflarımız bu yönetmeliklerde verilen değerlerin oldukça altındadır. Yaz aylarında zaman zaman çevreye koku yayılıyor. Bu kokunun yayılmasını önlemek için de koku bariyerleri ile kokunun yayılmasını önlemeye çalışıyoruz. Dedi (http://www.elektrikport.com/haber-roportaj/copten-elektrik-uretimi/4485#ad-image-0).
ADANA’DA ÇÖPTEN ELEKTRİK
Adana'nın merkez ilçesi Sarıçam'da iki yıl önce kurulan tesiste, çöplerin ayrıştırılarak çürütülmesi sonucu elde edilen metan gazından üretilen enerjiyle yaklaşık 20 bin konuta elektrik sağlanıyor.InvestTrading ve Consulting AG Adana Entegre Katı Atık Projesi Müdürü Cevdet Kurtay’ın ifadesine göre belediyeler tarafından günlük toplanan bin 500 ton çöp tesise kamyonlarla taşınmakta ve kantarda ağırlığı ölçüldükten sonra boşaltılmaktadır.
Cevdet Kurtay’ın açıklamalarında çöpten elektrik üretmede ne ölçüde titiz davranıldığını anlatmaktadır. Başka bir ifade ile bu titizlik gösterilmez ise çevresel problemler ortaya çıkabileceği ima edilmektedir. Çöpten enerji üretmenin titiz bir çalışma olduğunu, çöplerin boşaltıldıktan sonra ilk olarak ayrıştırma bantlarına alındığını belirten Kurtay, şu bilgileri verdi: ''Ayrıştırma bandında ilk olarak organik olan ve olmayan çöpleri ayırıyoruz. Organik olmayan ambalaj atıklarını sözleşmeli çalıştığımız lisanslı geri dönüşüm merkezlerine teslim ediyoruz. Gıda gibi organik atıkları çürütme tankında çürütüyoruz ve elde ettiğimiz metan gazını önce balona, ardından gazla çalıştırılan elektrik motorlarına göndererek elektrik üretimini gerçekleştiriyoruz.'' (http://www.ntv.com.tr/arsiv/id/25400775).
Yukarıdaki olgular ışığında modern teknolojiye göre yapıldığı, bizde pek olmadığı şekilde iyi denetlendiği takdirde çöpten enerji üretimi hem çöp sorununa çözüm getirebilmekte hem de elektrik üretim kapasitesinin artırılmasına katkı koyabilmektedir. Ancak, KKTC gerçeğinde aşağıdaki hususların mutlak dikkate alınması gerekmektedir:
• Kentsel katı atıklardan enerji üretiminde kullanılan teknolojileri düzenli depolama, yakma, gazlaştırma, anaerobik çürütme, olarak sıralamak mümkündür. Bu aşamalarda gerekli teknolojilerin kullanılması ve sistematik denetimin yapılmasında gerekli gerekli devlet otoritesini tavizsiz kullanmalıyız.
• Atıktan enerji tesisi yatırımının çok pahalı olduğu ifade edilmektedir. Bu durumda devlet dışında özele bu yatırım yaptırılacaksa yatırımcıya verilebilecek alım garantisi ve benzeri teşviklerin toplumsal fayda/maliyet analizinin iyi yapılması gerekmektedir.
• Genelde başka ülkelerde olduğu gibi bizde de çöpten enerji üretiminde çevreye ve insan sağlığına zarar vermediği konusundatoplumun şeffaflık ve hesap verebilirlik çerçevesinde ikna edilmesi gerekmedir.
• Çöplerin ayrıştırılması konusunda toplumsal bilinç ve farkındalığın yaratılması gerekmektedir. Bu İsveç’teki gibi okullarda gerekli eğitimin verilmesi ile başlanabilir.
• Çöplerin usulüne uygun bir şekilde tesislere taşınması için belediyeleri motive edecek bir sistemin oluşturulması veya alternatif bir yöntemin bulunması gerekmektedir.
• İsveç gibi ülkedeki çöplerin yetersizliği durumunda alınabilecek önlemler bugünden düşünülmelidir.