Yukarıda görüntü hepimizin defalarca gördüğü Kemal Sunal’ın “Korkusuz Korkak” filminden bir sahnedir. Peki, bu görüntünün yazımızla ne alakası vardır? Açıkça söylemek isterim ki; yazının vermeye çalıştığı mesaj açısından bundan daha iyisini bulamadım. Bu film sahnesinde raporlar karıştığı için ölmek üzere olan hastaya sapasağlam muamelesi yapılırken sağlık sorunu olmayan Kemal Sunal’ın oynadığı 'Bombacı Mülayim' karakterine altı aylık ömrün kaldı bilgisi verilmişti. İşte bu sahne bana mevcut çek yasağı olgusunu çağrıştırdı.

Her yıl için çek yasakları artarken öte yandan ekonominin iyiye gittiği iddiaları yapılıyor. Elbette bu iddialar temelsiz değildir. Yani ekonominin büyüdüğü rakamlarla ortaya konmaktadır. Ancak bunun ekonomide tüm kesimlerin yüzünü güldürdüğü gerçeğini ortaya koymamaktadır. Özellikle, giderek artan çek yasakları çeki finansman aracı olarak kullanan esnafın keyfinin yerinde olmadığını göstermektedir.
Çek bilindiği gibi bir ödeme aracı olmasına rağmen KKTC’de özellikle esnafın, perakendecinin, toptancının ve dağıtıcı firmanın kısa vadeli finansman aracıdır. Yani 2-3 aylık vadeli çekler taraflar arasında geleneksel olarak kullanılarak ekonomik aktivitenin dönmesi sağlamaktadır. Bu yapının temel taşı olan çeklerin karşılıksız çıkması ise bu döngünün zincirlerinin kırılması anlamına gelmektedir. Çek yasaklarını yorumlarken kötü niyetli tarafların olabileceği gerçeğini de göz ardı etmememize rağmen esnafın kötüleşen ekonomik kazancının çek yasaklarının en önemli nedeni olduğunu kabul etmemiz gerekir. Aksi takdirde, ekonomik gücü yerinde olması durumunda ahlaki zafiyet sonucu çek yasakları yaşanıyorsa bunun vebalinin ticari bankaların boynuna yüklenmesi gerekmektedir.
Şekilden de görüldüğü gibi 2010 yılında 3329 olan çek yasağındaki kişi sayısı 2011de 3244’de düşmüş, 2012 yılında ise 3842’e çıkarken 2013 yılında çek kullanmaktan men edilenlerin sayısı 2910’a gerilemiştir. Ancak, 2014 yılında çek yasağına girenlerde tekrar artış başlayarak 2014’de 3366’ya yükselmiştir.

Kaynak: KKTC Merkez Bankası Bülteni- 2015/1
2015 yılının 2014 yılına göre çek yasakları açısından daha kötü olacağı anlaşılmaktadır. Şöyle ki, 2014 ve 2015 yıllarında Ocak-Nisan dönemini kapsayan 4 ayda da 2015 yılında çek yasağına girenlerin sayısı maalesef 2014 yılından daha fazla olmuştur.
2014-2015 Ocak-Nisan Ayları Çek Yasaklı Kişilerin Sayısı

Kaynak: KKTC Merkez Bankası Bülteni- 2015/1
KKTC’deki ekonomik aktivite ile çek yasaklarının örtüştürülmesinin gayet güç olduğunu çek yasakları kişilerdeki artış oranı ile GSYİH büyüme oranlarındaki karşılaştırmada net olarak anlaşılmaktadır. Ekonomik büyümenin % 3.9 olduğu 2011 yılında çek yasaklı kişilerde %2,6 düşüş gerçekleşmiştir. Hâlbuki ekonomik büyümenin %1,8 olan 2012 yılında çek yasaklı kişilerde %18,4 ile en büyük artış oranı gerçekleşmiştir. DPÖ’ye göre % 4,3 büyümenin gerçekleştiği tahmin edilen 2014 yılında çek yasağına giren kişi sayısında % 15,7 artış olmuştur. Bu durumun ekonomi ve finans yönetimindeki otoriteler tarafından açıklanmasında büyük yararlar vardır.

Kaynak: KKTC Merkez Bankası Bülteni- 2015/1; Devlet Planlama Örgütü