German Marshall Fund’un 2015 yılı “Türkiye’nin Algıları” konulu araştırmasının sonuçları geçtiğimiz gün yayınlandı. Araştırma sonuçlarında en dikkat çeken unsurlar ise şöyle özetlenebilir;
1. Ekonomide Karamsar Bakış Hâkim: Araştırmaya göre; son yıllarda ekonomideki büyüme oranı yüzde 7-8’lerden önce yüzde 5’lere, daha sonra da yüzde 2’lere kadar düşen Türkiye ekonomisine paralel olarak, Türkiye halkında yakın geleceğe yönelik ekonomik beklentiler oldukça karamsardır. Ankete katılanların % 47’si ekonominin son 5 yılda daha kötü hale geldiğini söylerken, % 39’u daha iyi olduğunu belirtmiştir. Önümüzdeki 12 ay hakkındaki görüşler sorulduğunda, yanıt verenlerin % 44’ü Türkiye’nin ekonomik durumunun daha kötüye gideceğini söylerken, % 28’i daha iyiye gitmesini beklediğini belirtmiştir. Ekonomideki karamsar bakış, 1 Kasım 2015 erken genel seçimlerinde iktidar partisi AKP’nin işinin zor olduğunu göstermektedir.
2. “Değerli Yalnızlık” Sosyolojik Tabanlı: Araştırmaya göre; Türk Dış Politikası’nın son dönemde yaşadığı ve kimilerince “değerli yalnızlık” olarak ifade edilen sorunlar, yalnızca hatalı dış politika kararları olmaktan öte, Türk halkının özlem ve isteklerini yansıtmaktadır. Zira anket sonuçları incelendiğinde, Türk halkının Azerbaycan dışında hiçbir ülkeye yarıdan fazla oranda güvenmediği ortaya çıkmaktadır. Araştırmaya katılanların % 63’ü, Azerbaycan hakkında olumlu görüşe sahiptir. Azerbaycan’ı, Avrupa Birliği (% 41) ve Almanya (% 38) takip etmektedir. Stratejik bir müttefik olan ABD içinse, olumlu görüş ifade edenlerin oranı sadece % 23’tür. Kamuoyunun diğer ülkelere dair olumsuz görüşleri, Türkiye’nin komşularının birçoğunu da içermektedir.
Rusya, komşu ülkeler arasında Azerbaycan’dan sonra en olumlu algılanan ülke olsa da, sadece % 26 tarafından olumlu algılanmaktadır. İran ve Kuzey Irak, % 20’nin üzerinde olumlu görüş ile Rusya’yı takip etmektedir. Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi için yanıt verenlerin % 22’si olumlu düşünmektedir. Bu oran, Irak merkezi hükümeti için olumlu düşünenlerin oranından (% 17) biraz fazladır. Diğer iki komşu ülke olan Yunanistan ve Suriye için olumlu düşünenlerin oranı da benzerlik göstermektedir (sırasıyla % 15 ve % 14). Türkiye’nin diğer yakın komşuları olan Ermenistan ve İsrail, yanıt verenlerin haklarında en olumsuz düşündüğü ülkelerdir (sırasıyla % 10 ve % 8). Bu durum, Türk Dış Politikası’nda popülist eğilimlere kulak vermenin Türkiye’yi giderek yalnızlaştıracağına dikkat çekmekte ve dış politikanın -doğası gereği- halk tercihlerinden farklı dizayn edilmesi gereken teknik bir iş olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak bunun dış politikaya getirebileceği zaafiyetler de dikkate alındığında, Türk Dış Politikası’nda çok daha fazla oranda algı yönetimi ve yönlendirme yapmak gerektiği ortadadır.
3. En Güvenilen Uluslararası Kurum Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi: Uluslararası kurumlara güven incelendiğinde ise; en çok güvenilen kurumlar Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (% 44) ve İslam İşbirliği Teşkilatı (% 39) olarak kaydedilmiştir. Avrupa Birliği (% 39) ise, en fazla güvenilen üçüncü uluslararası kurumdur. En önemli uluslararası kurumlar arasında yer alan NATO ve Birleşmiş Milletler, yanıt verenlerin sadece üçte biri tarafından güvenilir olarak nitelendirilmiştir. Bu iki kurum, yanıt verenlerin yalnızca % 26’sının güvenilir bulduğu Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’ndan biraz daha iyi konumdadır. Uluslararası finansal kurumlara duyulan güven daha da düşük düzeydedir. Yanıt verenlerin sadece dörtte biri (% 25) Dünya Bankası’na güvendiğini söylerken, İMF söz konusu olduğunda bu rakam % 16’ya kadar düşmektedir.
4. En Önemli Stratejik Ortak ABD: Araştırmaya göre; Türklerin çoğunluğu ülkelerinin stratejik ortağını teşhis edemiyorken, ABD diyenler, bir stratejik ortak belirleyebilenler arasında en yüksek orana sahiptir (% 27). Bu durum da, olumsuz bakışa rağmen yine de Türklerin en önemli stratejik ortak olarak Amerika’yı gördüğünü teyit etmektedir. Türkiye’nin uluslararası konularda kiminle işbirliği yapması gerektiği sorulduğunda, katılımcıların % 29’u Türkiye’nin yalnız hareket etmesi gerektiğini söylemektedir. Öte yandan, % 25 Türkiye’nin Avrupa Birliği ülkeleri ile işbirliği yapmasını isterken, % 14 ABD’yi tercih etmiştir. Bu iki oran bir araya getirildiğinde, Batı ülkeleriyle işbirliği yapmayı tercih edenlerin oranı % 39’a varmaktadır. Yanıt verenlerin % 10’u Türkiye’nin Orta Doğu ülkeleri ile işbirliği yapmasını isterken, sadece % 4’ü Rusya’yı tercih etmiştir. Batı’ya destek oranı az gözükse bile, Rusya ve Çin’e desteğin son derece marjinal düzeyde kaldığı da hesaba katılırsa, Türkiye’nin Batı ittifakındaki yerinin korunduğu, ancak bu yönde daha teşvik edici bir politika izlenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
5. NATO’ya Destek Güçlü: Anket sorularına yanıt verenlerin % 38’i NATO’nun hala gerekli olduğuna inanırken, % 35’i artık gerekli olmadığını düşünmektedir. “Hiç fikrim yok / Cevap yok” oranının (% 27) yüksek düzeyde seyretmesi ise, Türkiye kamuoyunda NATO’nun rolü hakkında farkındalığın düşük olmasının bir göstergesi olabilir. Yine de fikri olmayanların oranı iki gruba eşit olarak dağıtıldığında, NATO’ya desteğin % 50’den fazla olduğu görülmektedir. Bu da, Türkiye’nin Batı askeri alyansındaki yerinin daha uzun yıllar güvencede olacağını müjdelemektedir.
6. AB Üyeliği Halen Destekleniyor: Ankete katılanların % 41’i AB için olumlu düşündüğünü söylerken, yanıt verenlerin % 44’ü de Türkiye’nin AB’ye tam üyeliğinin Türkiye ekonomisi için iyi olacağını belirtmektedir. AB üyeliğinin Türkiye ekonomisi için kötü olacağını düşünenler ise % 23’te kalmıştır. AB üyeliğinin halen bu derece güçlü oranda desteklenmesi şaşırtıcıdır. Bu, daha çok Türkiye’deki seküler-Atatürkçü tabanın Batıcı (Avrupacı) kültür tercihleri ve yaşam tarzlarının bir sonucu olarak görülmelidir.
7. İçe Dönük Bakış Güçlü: Araştırma, Türkiye kamuoyunda dış politikayla ilgili olarak güçlü bir izolasyonist (içe kapanmacı) eğilim olduğunu da gözler önüne sermiştir. Yanıt verenlerin % 70’i Türkiye’nin ilk önce kendi iç sorunlarıyla ilgilenmesini isterken, sadece % 20’si Türkiye’nin Orta Doğu, Balkanlar ve Orta Asya’da daha aktif bir rol oynamasını talep etmektedir. Yanıt verenlerin çoğunluğu (% 51) mevcut dış politikayı onaylamazken, % 41’i onay vermektedir. Bu sonuçlar, Arap Baharı’nın çökmesiyle yeni-Osmanlıcı hayalleri suya düşen Türkiye’de, son dönemde içe kapanmacı eğilimlerin yeniden güçlendiğini göstermektedir.
8. Suriye Konusunda Askeri Seçeneklere Soğuk Bakılıyor: Araştırmaya katılanların çoğunluğu (% 57) Suriye’de Esad rejimine karşı mücadele veren kuvvetleri destekleyecek bir askeri müdahaleye karşı çıkmakta, % 29’u ise askeri müdahaleyi desteklemektedir. Böylesi bir askeri müdahale olması durumunda Türkiye’nin ne yapması gerektiği sorulduğundaysa, % 37 Türkiye’nin tamamen bu işin dışında kalması gerektiğini söylerken, % 30 Türkiye’nin askeri olmayan yollarla bu müdahaleyi desteklemesi gerektiğini ve % 17 de Türkiye’nin aktif şekilde koalisyona katılması gerektiğini belirtmiştir. Bu sonuçlar, ilerleyen dönemde Suriye’ye yönelik Batı merkezli bir askeri müdahale söz konusu olursa, Türkiye’nin rolünün daha çok ikincil (yardımcı) düzeyde kalabileceğini göstermektedir.
9. IŞİD’e Bakış Olumsuz: Araştırma, Türkiye kamuoyunda IŞİD karşıtlığına dair geniş bir görüş birliği olduğunu göstermektedir. Sorulara yanıt verenlerin % 91’i IŞİD’in bir terör örgütü olduğunu söylerken, % 82’si de IŞİD’in Türkiye için bir tehdit olduğunu belirtmiştir. Ancak Türkiye’nin IŞİD’e karşı kurulan koalisyona katılıp katılmaması ve nasıl katılacağı konusunda görüş farklılığı mevcuttur. Yanıt verenlerin % 38’i Türkiye’nin bu koalisyonun tamamen dışında kalması gerektiğini söylerken, % 24’ü Türkiye’nin koalisyona aktif şekilde katılması gerektiğini ve % 23’ü de Türkiye’nin koalisyonu askeri olmayan yollarla desteklemesi gerektiğini belirtmiştir. İslamcılığın iktidarda ve popüler olduğu bir dönemde IŞİD’e yönelik bu güçlü olumsuz bakış, Türk Müslümanlığının farklı çizgisini teyit etmekte ve geleceğe yönelik umutları arttırmaktadır.
10. İran’a Bakış Olumlu Değil: Ankete katılanların % 46’sı İran’ı Orta Doğu’da Türkiye için bir rakip olarak nitelendirirken, % 41’i ise bu görüşe katılmamıştır. Yanıt verenlerin sadece % 38’i İran’ın Türkiye’nin çıkarları için gerçek bir tehdit olduğunu söylerken, % 47 buna katılmadığını belirtmiştir. Bu da, son dönemde İran’a karşı bakışın yeniden olumsuz bir gidişe yöneldiğini göstermektedir. Ancak bu bakışın henüz rekabet düzeyinde olduğu ve düşmanlık seviyesine ulaşmadığı görülmektedir.
Sonuç olarak, anket sonuçları incelendiğinde; Türkiye’nin son yıllarda ekonomik olarak duraksaması ve dış politikada çıkmaza girmesinin ülke halkında bir karamsarlığa yol açtığı, bu nedenle geleceğe yönelik olumsuz bakışın son dönemde ağır basmaya başladığı görülmektedir. Dış politika açısından genel bir değerlendirme yapmak gerekirse; Türk halkında Batı dünyasına yönelik çok olumlu bir bakış olmasa da, alternatifler arasında halen ABD ve AB’nin ağır basması, dış politikada Türkiye’nin Batı ittifakındaki yerinin kalıcı olduğunu göstermektedir. Bu durum da, Türkiye’nin geleceği adına olumlu bir eğilim olarak görülmelidir.
