Bir ülkede bakanlıklar nere göre kurulur hiç düşündünüz mü?. Bakanlıklar doğal olarak hükümetlerin sorumluluklarını en iyi şekilde yerine getirmeleri için örgütlenme biçimleridir. Bu örgütlenmede temel kriter herhalde bakanın veya koalisyon ortaklarının kullanımına açık bütçe, fon veya diğer kaynaklar olmamalıdır. Peki ne olmalıdır?
Modern devletlerde hükümetler ülke kalkınmasını misyon edindiği için örgütlenmelerini (bakanlıkların oluşumunu) ekonomik kalkınmada sektörlerin önceliklerine, kaynakların etkinliği ve verimliliğine, çevresel ekonomik ve sosyal sürdürülebilirliğe sorunların çözümündeki önceliğe göre yapılandırırlar. İŞTE BU KISTASLARA GÖRE DEĞERLENDİRİLDİĞİNDE YÜKSEKÖĞRENİM BAKANLIĞININ İVEDİLİKLE KURULMASININ ZARURETİ DOĞMAKTADIR. Bu çerçevede Engin Karabaş ile birlikte hazırlayıp LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi”nde yayınladığımız “KKTC Yükseköğretim Sektörünün Performansı Üzerine Bir Değerlendirme” isimli makalenin temel bulgularını sizlerle paylaşmak istiyorum.
ÖĞRENCİ SAYILARI
KKTC’de üniversite eğitimi alan öğrenci sayısı gerek yükseköğretim sektörünün sürdürülebilirliğini sağlamak gerekse sektörün ülke ekonomisine yaptığı katkıyı artırmak bakımından önemlidir. Bu hassasiyetten dolayı öğrenci sayısı özellikle son yıllarda KKTC’de takip edilen önemli bir gösterge halini almış durumdadır (Technopolis, 2012).
Tablo1: KKTC’de Öğrenci Sayıları (2002-2015)
Kaynak: KKTC Milli Eğitim Bakanlığı Eğitim İstatistiği Yıllığı ve üniversitelerden derlenmiştir
KKTC’de yüksek öğretim sektörünün 2014 yılı itibariyle genel durumuna baktığımızda 75.489 öğrenci sayısına ulaşıldığını görmekteyiz. 2000’li yılların başında 27 bin civarında olan öğrenci sayısının nerdeyse üç katı oranında artması KKTC yükseköğretimi için büyük bir gelişmedir. Bu artış trendi 2014 yılında da devam ederek 2013 yılında 63.765 olan öğrenci sayısı 2014-15 akademik yılında yüzde 17 artarak 75.489 sayısına ulaşmıştır. 2013 yılı yaklaşık ülke nüfusu olan 302,000 (DPÖ, 2015a: 2-3) dikkate alındığında dünyada pek örneği olmadığı şekilde yükseköğrenimdeki öğrenci sayısı ülke nüfusunun %25’ine tekabül etmektedir.
Dünyada en fazla öğrenci alan ülkeler ve ölçek olarak KKTC’ye benzeyen özellikle dil eğitiminde öğrenci çekmede başarılı Malta dikkate alındığında nüfusuna oranla en fazla öğrenci barındıran ülkenin yine KKTC olduğu ortaya çıkmaktadır. UNESCO 2011 verilerine göre En çok öğrenci kabul eden ülkeler Amerika Birleşik Devletleri (723.277), Birleşik Krallık(455.600), Fransa (283.621), Çin (265.090), ve Avustralya’dır(258.827 ). Bu ülkelerin aldıkları öğrenci sayısının nüfuslarına oranı sırasıyla ise %0,22, %0,71, %0,42, % 0,019 ve % 1,12’dir. Malta ülkesinde ağırladığı 77,550 öğrencinin nüfusuna oranı ise % 18.24’dir.
ÖĞRENCİ HARCAMALARININ OLUŞTURDUĞU EKONOMİK BÜYÜKLÜK
KKTC’de eğitim gören öğrenciler eğitim hizmeti yanında barınma, yemek, ulaşım gibi çok çeşitli alanlarda mal ve hizmet satın almakta ve bu sektörlerde harcama yapmaktadırlar. Yükseköğretimin ekonomiye etkisi değerlendirilirken eğitim alan öğrencilerin yapmış olduğu tüm harcamaların etkisine bakmakta fayda vardır.
Üniversite öğrencilerinin harcamalarının yaklaşık yüzde 25’i üniversitelere gitmekte geri kalan harcamalar ise ülkedeki diğer sektörlere ekonomik katkı sağlamaktadır. Yükseköğretim sektörü geliri tabana ve geniş kesimlere yayılmasını sağlayan stratejik bir sektör konumundadır. Ayrıca üniversite öğrencilerinin bütçe kısıtlarından dolayı çok büyük harcamalar yapmasalar bile yarattıkları ekonomik canlılıktan dolayı tüm ülke ekonomine olumlu bir katkı sağlamaktadırlar. Üniversite öğrencileri neredeyse tüm sektörler için önemli bir tüketici konumundadırlar (YHB, 2012).
Tablo 2: 2014 yılı İtibariyle Ortalama Öğrenci Harcamaları (TL)
Kaynak : Yardım Heyeti 2011 Yılı Faaliyet Raporu verilerinin güncellenmiş hali
Tablo 2’de açıkça görüldüğü üzere KKTC’li bir öğrenci yılda 30 bin TL, TC’li bir öğrenci 38 bin TL ve 3. ülkelerden gelen yabancı öğrenciler de 36 bin TL civarında harcama yapmaktadırlar. Bu öğrencilerin eğitim için harcadıkları para 10 bin TL civarında olup geri kalan harcamalar diğer alanlarda yapılmaktadır. Ülkeye dışarıdan gelen öğrenciler yerli öğrencilere oranla daha fazla harcama yapmaktadır. Öğrencilerin en çok harcama yaptığı alanlar ise yeme-içme ile barınma amaçlı harcamalardır. Oransal olarak yeme harcamaları KKTC, TC ve 3. Ülke uyrukluları için sırasıyla % 24, %30 ve % 29’dur.
Tablo 3: 2014 yılı İtibariyle Toplam Öğrenci Harcamaları
Kaynak : Yardım Heyeti 2011 Yılı Faaliyet Raporu verilerinin güncellenmiş hali
Tablo 3’de toplam öğrenci harcamalarının dağlımı yer almaktadır. 2014 yılı itibariyle KKTC’de bulanan üniversite öğrencilerinin yapmış olduğu harcamalarının toplamının yaklaşık olarak 2,7 milyar TL olduğu tahmin edilmektedir. Bu harcamaların yaklaşık 750 milyon TL’si eğitim ile ilgili harcamalar olup geriye kalan büyük bir kısmı ise barınma, ulaşım, yeme-içme gibi alanlarda yapılan harcamalardan oluşmaktadır. 2014 yılı tahmini GSMH miktarı olan 8.6 Milyar TL (KKTC Merkez Bankası, 2015: 75-76) dikkate alındığında yükseköğretim sektörünün ekonomiye toplam katkısının % 32 olduğu anlaşılmaktadır.
SONUÇ
Yukarıdan da anlaşıldığı gibi KKTC ekonomisi için en önemli ve lokomotifi olan Yükseköğrenim sektörü için politikaların oluşumu, strateji ve eylem planları ile ilgili sorumluluğu en üst düzeyde bakanlar kurulunda temsil eden “ YÜKSEKÖĞRENİM BAKANLIĞI”NIN ivedilikle kurulması artık kaçınılmaz olmuştur. Buna ilaveten, son zamanlarda YÖDAK ürerine yapılan tartışmalar bu kurumun şeffaflığı, hesap verebilirliği, mali ve idari özerkliği ile kurumsal yönetişim ilkelerine göre yapılandırma gereğini ortaya koymaktadır.