Son günlerde, Güney Kıbrıs ile olan ve olumsuzluklar ile tanımlanan farklı ilişkilerden dolayı ‘mütekabiliyet’ kavramı sıkça kullanılmakta.
Kavram kaymasına izin vermemek için, mütekabiliyeti, misilleme ile karıştırmamak gerek.
KKTC Meclisinin, bir başka ülke ile olan bir anlaşması ile ilişkili olarak önceki bir köşe yazımda ‘mütekabiliyeti’ aşağıdaki gibi özetlemeye çalışmıştık.
‘’MÜTEKABİLİYET, KARŞILIKLI OLMA DURUMU anlamına gelen bir kelime ve diplomatik bir terimdir.
Devletlerarası ilişkilerde maruz kalınan davranışa aynı şekilde karşılık verme prensibini tanımlar.
'’Mütekabiliyet esası' şeklinde kullanılan terime örnek olarak vize uygulamaları gösterilebilir. Vize uygulamasındaki mütekabiliyete göre hükümetler, sadece kendi vatandaşlarına vize uygulayan devletlerin vatandaşlarına vize uygular.
Diğer örnekler, gümrükler, yabancılara tanınan telif hakları veya resmi tanıma olarak gösterilebilir.
Mütekabiliyet;
1. Karşılıklı olma durumu.
2. Karşılıklılık
3. Karşılıklı oluş
4. (İngilizce) Reciprocity.
Türetilmiş Kelimeler
Mütekabiliyet esası, mütekabiliyet esası üzerine, mütekabiliyet prensibi, müta, müta nikahı, mütaassıb, mütabaat, mütabi, mütekabiliyet esası üzerine, mütekabiliyet esası, karşılıklılık kuralı…
1. İki devlet arasında yapılan anlaşma, ticari mübadele usulü
2. Karşılıklı münasebet.
3. Karşılıklı olma, karşılıklılık, karşıtlık
DIŞ İLİŞKİLERDE MÜTEKABİLİYET NE DEMEK?
Arapça kökenli, karşılıklı olma durumu, karşılıklılık gibi anlamlara gelir. Ülkelerin 'mütekabiliyet esasına göre birbirine bazı ödünler vermeleri gibi.
Buna göre, iki ülke yaptıkları anlaşmalarda, karşılıklı olmak kaydıyla, birbirlerine gümrük tarifelerinin indirimi, suçluların iadesi, vatandaşların çalışma hakkı, ülkeye girişlerde vize aramama, vs. gibi konularda ayrıcalıklar tanırlar.’’
Mütekabiliyet esası yazılı, sözlü, ‘gentlemen’s agreement’ (centilmenlik anlaşması) temellerinde olacağı gibi süreli veya süresiz uygulama hükmü olabilir.
1.Uluslararası ilişkilerde karşılıklılık esası
2.Uluslararası ilişkilerde bir devletin, başka bir devletin vatandaşlarına uyguladığı hukuki veya fiili bir davranış biçimine karşılık, diğer devletin de aynı şekilde davranmasıdır.
3.HALK ARASINDA 'SAY BENİ SAYAYIM SENİ ' olarak bilinen prensip.
4.Karşılıklılık esası, ekseriya devletlerarası ilişkilerde kullanılır.
KARŞILIKLILIKTIR. EVRENDE VE HAYATTAKİ GEÇERLİ KURALDIR.
Devletlerarası ilişkilerde maruz kalınan davranışa aynı şekilde karşılık verme prensibini tanımlar.
MİSİLLEME
Buna rağmen anlaşmaların değil, anlaşmazlıkların bir ürünü olan, misilleme, kısasa kısas, ‘vendeta’, intikam, öç, göze göz, dişe diş ve başka olumsuz uygulamalar mütekabiliyetin hukuki ögeleri değildir.
Mütekabiliyet uygulamaları hukuki kabul edilirken, misilleme temelli eylemler yasal sorgulamaya maruz kalabilirler ve yasayı ihlal eden tarafa külfiyet yaratabilirler.
GÜNEY KIBRIS MUHACERETİNİN, Kuzey’e geçecek olan farklı ülke vatandaşlarına, kalacakları oteller ile ilgili ilgili olarak giriş vizesi verip vermeme kararındaki farklılıkların sebebi de hukuk içinde kalma ve herhangi bir cezai müeyyide ile karşı karşıya kalmamaları ile ilgilidir.
Güney Kıbrıs, üyesi olduğu Avrupa Birliği yasalarına göre, AB vatandaşlarını ülkeye giriş esnasında ikamet edecekleri yer ile ilgili sorgulayamaz.
Böylelikle bu kuralı bugün AB üyesi olmayan ülke vatandaşlarına uygulayabilmektedir.
Güney Kıbrıs; belli ki AB vatandaşlarının da Kuzey’e ziyaretlerini veya Kuzeyde harcamalar yapmalarını kısıtlama hedefi ile birçok AB ve Dünya ülkelerinde bu otellerimizin reklamlarını ve oda satışlarını internetten veya acentelerden engellemeyi, kısıtlamayı yıllardır nizami bir yöntemle başarabilmiştir.
Belli ki Güney Kıbrıs, KKTC’ nin herhangi bir değer kazanmasına karşı özellikle Crans Montana dan sonra ve özellikle Türk tarafının B PLANI yorumlarından sonra, giderek daha da tepkisel oluyor.
Bu eylemlerini hem Kıbrıs’ta hem de Dünya ‘da dayanabileceği kanun ve kurallar ile (BM kararları, AB Hukuku…) yönetebilmektedir.
Her vesile ile vurguladığımız; mütekabiliyetin misilleme ile ayırt edilmesinin önemini bir kez daha öne çıkarmak lazım.
KKTC ‘nin B PLANLARI
KKTC ‘nin belirsiz içerikli, hukuki temeller ile güçlendirilemeyen, neredeyse sadece tepkisel olarak nitelendirilebilecek B PLANLARI henüz herhangi bir kazanım vaat etmezken, Güney yine kendi lehine hamleleri üretmektedir.
Bugüne kadar, ne yazık ki Kıbrıs konusunda, Türk tarafı ne yeterince hukuk argümanları, ne yeterince evrensel etiket kavramları, ne yeterince kişisel hakları, ne yeterince sosyo-ekonomik gelişim hakları, ne de yeterince uluslararası ilişkiler olgularından yararlanmayı hedef ve veya araç olarak seçmemiştir. Bu enstrümanları bilgi ve beceri ile kullanmak haklı veya haksız olmaktan öte önemlidir.
ULUSLARASI İLİŞKİLER SARAYLARDA ÇAY VEYA ŞAMPANYA TERCİHİ YAPMAKTAN VEYA SARAYÖNÜNDE KAHRAMANLIK MİTİNGLERİ YAPMAKTAN ÇOK DAHA ÜST DÜZEY BİR UĞRAŞMIŞ MEĞER!