Hani hep dilimize dolarız ya hukuk, hukuksuzluk, hukuk devleti vs.
Peki, nedir bu hukuk?
Ve neden gereklidir?
Hukukun tanımı zordur aslında, tanımı kişiden kişiye değişen bir özelliktedir. Bana göre bir hayat felsefesidir belki, sana göre ise basit kurallar dizimi.
Bazıları için ise bir hiç.
Fakat değişmeyen şudur ki: Benim ya da senin tanımına bakmaksızın, yaptırımı kuvvetli, insanı caydıran, hatta belki korkutan yasaklardır.
Her yasak bir hukuk olmak zorunda değildir ama her hukukun kendine has yasakları vardır.
Örneğin bir annenin veyahut babanın çocuğuna ‘onu elleme yasak’ demesi hukuku ilgilendirmez. Fakat çocuğunu görmeye izni olmayan bir babanın çocuğuna dokunması hukuku ilgilendirir.
Her insanın az ya da çok hukuk hakkında bilgisi vardır, hoş olmalıdır da.
Bu bilgi düzeyinde davranışlarını sınırlarlar.
İnsanlar nerede, ne zaman, nasıl davranacağını ya da neyin iyi neyin kötü olduğunu hukuk sayesinde kavrar.
Bu kavranan iyilik-kötülükler aslında bir nevi kısıtlamalardır.
Hukuk devleti ilkesinin gerçekleşmesi için öncelikle temel hak ve hürriyetlerin güven altında olması gerekir. Temel hak ve özgürlükler hukukun en olmazsa olmaz parçasıdır. Bu nedenle hukuk devletinde temel hak ve özgürlükler asla taviz verilemez bir nitelikte ele alınmış ve nettir. Bir hukuk devletinin temel unsurları arasında yer alan hak ve özgürlükler, net bir ifadeyle anayasada yer alır. Ayrıca anayasada vatandaşın yükümlü olduğu ödevler de net bir şekilde belirtilmiştir. Hukuk devleti ilkesinin bir gereği olarak hukukun temel dayanakları da yine devlet güvencesi altında olmalıdır. Örneğin suçun bireyselliği bütün dünyada hukuk alanında kabul edilmiş ve tartışmasız bir ilkedir. Basit bir örnekle suç işleyen bir bireyin suçundan ötürü masum olan birine ceza verilemez. Mesela suç işleyen bir adamın daha fazla ceza çekmesi için kardeşi de cezalandırılamaz. Suç bireyseldir. Aynı şekilde masumiyet karinesi, savunma hakkı, adil yargılanma hakkı, hukuki destek alma hakkı gibi haklar da hukukun temel ilkeleri arasında yer alır.
Hukukun kapsadığı yasaklar, insan davranışını o derece etkiler ve yönlendirir. Zaten insan hayatında kısıtlama olmasaydı, kısıtlanacak ya da kısıtlanmayacak bir hayatın mümkün olması oldukça zor olurdu.
İnsan, hayatının ve başkalarının hayatlarının güven içinde olmasını ister.
Bunun için yasalara ihtiyaç vardır. İhtiyaçların karşılanmadığı bir ülke de güven ve huzur içinde olamaz.
İnsan hayatı kolay değildir, zordur. Ve yasalar bunu daha da zorlaştırmaya çalışmaz.
Sonuç olarak yasalar insan hayatını kolaylaştıran ve insan hayatını koruyan kurallar bütünüdür.
İnsan hayatını yaşanır ve adil kılan şey, hukuktur.
Hukuk kişilerin birey olmaktan kaynaklanan temel hak ve özgürlüklerini güvence altına almıştır.
E. Zola “Adaletin olmadığı yer vatan değildir” demiş.
Konfüçyüs ise “Adaletsiz bir devlet vahşi bir hayvandan daha tehlikelidir.” Demiştir.
Velhasıl sonuç olarak hukukun olmadığı bir yerde eşitlikten, huzurdan, barıştan, adaletten ve toplumsal düzenden bahsedilemez.
Hukuk; ekmek, su gibi temel bir ihtiyaçtır ve olmadığı yerde mutlaka bir yıkım söz konusudur.