Federasyon, coğrafi yapılarına göre oluşmuş birden fazla devletin kendi istekleriyle bir araya gelerek dışarıya karşı tek bir siyasal güç olarak görülmeleri ve bu amaçla kurdukları federal çatının, kendisini oluşturan devletlerin üzerinde olması; iç işlerinde ise, yine aralarındaki anlaşmaya göre geniş veya dar ölçüde özerk olmaları ile oluşan topluluktur.
Peki, federal devlet nasıl tanımlanır?
Bu anlamda iç yapıları itibarıyla özerk olan devletlerin (federe devlet) oluşturduğu siyasi bir birliktir. Federe devletlerin her biri kendi ülkesine, anayasasına sahip iken diğer devletlerle olan ilişkilerin düzenlenmesinde yetki federal devlete aittir. Bununla birlikte federe devletlerin içinde kendi yasama, yürütme ve yargı organları da vardır. Fakat yasalar üst devlet (federal devlet) kimliğine ait anayasaya aykırı olmama koşulu taşır. Federe devletler iç güvenliklerini sağlamak amacı ile kendi polis teşkilatını kurabilir ve farklı yargılama hususları belirleyebilir. Bir federe devlet için suç teşkil eden bir yasa diğer devlet için suç teşkil etmeyebilir. Farklı federe devlet yasalarının uygulanmasında çoğunlukla bulunulan yer göz önüne alınır fakat uygulamada kişilerin hangi federe yapıya bağlı bulunduğu hususuna göre de hareket edildiği görülmektedir. Bu durum ülkeden ülkeye ve özerklik genişliğine göre farklılık taşımaktadır. Yine uygulamada görülen başka bir durumda dolaşım esnasında olan vatandaşın çelişen yasalara muhatap kalması durumunda üst anayasa kanunlarının geçerli olabileceğidir.
Birleşme Birbirlerinden bağımsız olan üniter devletler, bir araya gelerek federal devlet oluştururlar. Bu geçiş aşamasında devletler, ilk önce konfederasyon meydana getirirler. Oluşturulan konfederasyon daha sonra federasyona dönüşür. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri ve İsviçre Federal Devletleri birleşme yoluyla kurulmuştur.
Üniter nitelikte olan bir devletin il gibi birimleri ayrılmak isteyebilir. Ayrılmak isteyen birimler bağımsız devletler kurmak yerine, federe devlet haline gelmeyi tercih ederler. Bunun sonucunda federe devlet haline gelirler. Örneğin, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun 1918 tarihinde dağılmasından sonra Avusturya, federal devlet haline gelmiştir. Rusya 1924 tarihinde Sovyetler Birliğine dönüşmüştür.
Dolayısıyla birden çok devletin bir araya gelmesiyle oluşan devlet türüdür federal yapı. Bu da federasyon veya konfederasyon olarak iki gruba ayrılır. Federasyonlar (federal devletler), iç egemenliklerini korumakla birlikte, dış egemenlikleri bakımından tek bir devlet gibi davranan devletlerin bir araya gelmesiyle kurulurlar. Ancak şunu da unutmamak gerekir ki her federal devletin kendine özgü yapısı olabilir. Federe devletlerle federasyon arasındaki ilişkiler, yetki paylaşımı farklı özellikler gösterebilir. Amerika Birleşik Devletleri, Federal Almanya, İsviçre federal devlet yapısının tanınmış örnekleridir.
Konfederasyon ise üye devletlerin uluslararası egemenliklerine müdahale etmeyen; örneğin savunma gibi bazı sınırlı konularda ve alanlarda ortak hareket eden devletler topluluğudur. Mesela hangi ülke buna örnektir?
Sovyetler Birliği.
Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra oluşturulan Bağımsız Devletler Topluluğu bir konfederasyon örneğidir.
Bütün bu tanımlara ve somut uygulamalara baktığımız zaman federal devleti iyi anlatabilmek için benzeri kavramları iyi açıklamak gerekir. Konfederasyon, tekil devletlerin bir araya getirdikleri birliktir. Üniter devlet ise tek bir merkezden yönetilen devlettir. Dolayısıyla federal devleti bunların arasından değerlendirmek gerekir.