Dünya Sağlık Örgütü önderliğinde her yıl kasım ayının 3. Çarşambası, bu yıl 21 Kasım 2018 olarak belirlenen Dünya KOAH Gününde ,basın aracılığı ile toplumda, “KOAH” farkındalığını arttırmak amaçlanmaktadır.Hedefimiz KOAH’ın ve ilişkili risk faktörlerinin her yıl daha fazla kişi tarafından bilinirliğinin artırılmasıdır.
Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Uzmanı Dr. Fadime Tülücü, toplumda hastalığa karşı bilincin oluşması için KOAH hakkında merak edilen soruları yanıtladı.
KOAH nedir?
Kronik Obstüktif Akciğer Hastalığı, akciğerde hava akımı kısıtlanması ile karakterize bir hastalıktır. Zararlı gaz ve partiküllerin solunması ile oluşan mikrobik olmayan bir iltihaplanmaya bağlı gelişir. Tam olarak geri dönüşümlü olmayan, ilerleyici ancak önlenebilir ve tedavi edilebilir bir akciğer hastalığıdır.Sadece akciğerle sınırlı kalmayıp diğer organları da ilgilendirir.
Toplumda sık görülen bir hastalık mıdır?
KOAH, tüm dünyada önemli bir halk sağlığı sorunu olmasına karşın, kamuoyu tarafından yeterince bilinmemektedir.. Günümüzde tüm dünyada 3. ölüm nedeni haline gelen KOAH, tüm ölümlerin de %5.5’ inden sorumludur. Toplumumuzda 40 yaş üstü her 5 kişiden birinde KOAH vardır. Oysa 10 KOAH hastasının sadece biri doktora başvurmuş ve doğru tanı alabilmiştir
Risk faktörleri nelerdir?
• KOAH hastalarının %90’ında tütün ürünleri (sigara, pipo, puro, nargile vs.) kullanımı veya dumana maruz kalma görülür. Bunun dışında ısınma, yemek pişirme gibi sebeplerle kapalı ortamda odun, kömür gibi organik yakıtların kullanılması, dumanının solunması veya bazı meslek gruplarında (maden, metal, odun, kağıt, tahıl, çimento, tekstil işçiliği vb.) toz, duman ve zararlı gazlara maruz kalmak da hastalık için risk oluşturmaktadır. Sık çocukluk çağı enfeksiyonları, anne karnındaki gelişim geriliği gibi sebeplerle veya genetik nedenlerle akciğer büyüme ve gelişim geriliği KOAH sebepleri arasındadır. Son yıllarda önemi giderek vurgulanmaya başlayan ‘fiziksel aktivitede azalma, hareketsizlikve obezite de’ de artık bir risk faktörü olarak kabul edilmektedir. Yaşanılan şehrin hava kalitesi KOAH hastalığına neden olabileceği gibi, daha çok hastalığın seyri ve atakların sıklığında etkin rol oynamaktadır. Hastaların %1’inden az bir kısmında, özellikle genç yaş gruplarında, akciğer hasarına yol açan genetik bir hastalık rol oynar. Astım da, KOAH riskini 12,5 kat artırır.
Sigara kullanımı KOAH hastalığını nasıl tetikler?
Sigara dumanındaki toksik maddeleri atabilmek için, vücudun savaşcı hücreleri hava yollarına birikir. Bu mücadele için salınan maddeler, hava yolları ve akciğerdeki hava keseciklerinin yapısını bozar, balgam miktarı artar, hava yolları daralır, hava akım hızı azalır, akciğerde kirli hava birikir ve kana oksijen geçişi bozulur.
Hangi belirtilerde hastalıktan şüphelenilmelidir?
40 yaş üstündeyseniz, sigara içiyorsanız, uzun süren, tekrarlayan öksürüğünüz, balgam çıkarmanız varsa, yaşıtlarınızdan daha erken veya eskisinden daha çabuk yoruluyorsanız KOAH olabilirsiniz!
Genellikle hastalar, nefes darlığı günlük aktivitelerini etkileyecek duruma geldiğinde doktora başvurur. Doktora başvuruda gecikmenin en önemli sebebi, şikayetlerin sigara içimine ve yaş ilerlemesine bağlanmasıdır. Oysa ki, hastalık erken dönemde teşhis edilebilirse durdurulabilir, daha iyi yaşam koşulları sağlanabilir ve hayati kayıplar azaltılabilir. Ancak bilinmelidir ki, hastalık hangi evrede olursa olsun hastanın solunumunu iyileştirmek için yapılabilecek bir yöntem mutlaka vardır.
Hastalığın tanısı nasıl konulur?
Hastalığın tanısı solunum fonksiyon testleri ile konulur. Özel bir laboratuvarda bilgisayara bağlı bir cihazla hastanın nefes ölçüm testleri yapılır. Bu yöntem ile tanı konulmasının yanı sıra hastalığın seyri, ataklar, verilen tedaviye cevap da değerlendirilir.
Hastalığın tedavisi nasıldır?
KOAH ilerleyici bir hastalık olmasına karşın önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktırSigara kullanımının bırakılması tedavinin en önemli basamağı olup hastalığın ilerlemesini önleyecektir. . Sigara bağımlılığı tedavi edilebilen bir hastalıktır.Maalesef hastaların yüzde 50'sinin tanı konulduktan sonra sigara kullanmaya devam görülmektedir.Sigara dışında, diğer zararlı toz ve dumandan uzak durulması da gerekmektedir.
Ağız içine püskürtülen nefes açıcı ilaçlar hastaların şikayetlerini azaltmak, solunum konforunu iyileştirmek, egzersiz kapasitesini artırmak için kullanılır. Solunum yoluyla verilen ilaçların etkili olması için doğru şekilde kullanılması gerekir.
Zatürre ve grip aşılarının yapılması, dengeli beslenme, hastanın standart kilosuna kavuşturulması da tedavinin birer basamağıdır.
Doğru nefes almayı, balgam çıkarmayı, solunum kaslarını en az eforla en iyi şekilde kullanmayı ve güçlendirmeyi öğreten pulmoner rehabilitasyon programları uygulanır. Hastaya atak için risk faktörleri öğretilip, nasıl korunması gerektiği anlatılır.
Medyada bazı hekimler tarafından uygulanan ve 'ameliyat' olarak nitelendirilen ‘bronkoskopi' adı verilen endoskopik yöntem, balon kullanılarak,nefes borularını genişletme ve balgamı temizleme yöntemi ile KOAHın tamamen ortadan kaldırıldığına dair spükülatif bilgilerin olduğu , KOAH tedavisinde böyle bir metodun hiçbir bilimsel dayanağı olmadığına özellikle dikkat çekiyoruz.
Akciğerlerin daha iyi çalışması için egzersiz zorunludur. Fakat hastalar genellikle egzersizden korkar, nefes darlığı nedeniyle egzersiz yapamayacağını düşünür veya nefes darlığının artacağından korkarlar. Bu düşünce doğru değildir. Aksine hareketsiz kalınması, kasların zayıf düşmesine ve nefes darlığının artmasına neden olur. Hareketli ve aktif bir yaşam akciğer kapasitesini arttırır, hastalığın ilerlemesini yavaşlatır. Yeterli bir fiziksel aktivite için ağır egzersizlere gerek yoktur, düzenli olarak yapılan orta yoğunluktaki fiziksel aktivite yeterlidir.Bu nedenle herkesin yapabileceği en kolay ve etkili egzersiz yürüyüştür. Bu yıl KOAH Günü vesilesiyle tekrar vurguluyoruz:
Daha sağlıklı bir yaşam için KOAH’la beraber sağlıklı nefesler için yürüyün. Her gün bir adım daha fazla...