Bir zamanların yatırım kenti olan Girne’de emlak sektörü malesef çökmüş durumdadır. Tıkanan sektörde, satışlar durmuş, yeni yatırımlar ise başlamakta tereddüt etmektedir. Zira bir çok konut boş durumda veya atıl durumda yatırımcısına zarar ettirmektedir. Çünkü banka kredisiyle alınan bu konutlar para getirmediği için yatırımcısını da zor duruma sokmaktadır.

Girne’ye de bakacak olursak bu sektörden ekmek yiyen diğer yan sektörler de, bundan dolaylı etkilenmekte ve sonuçta Girne ekonomisi büyük oranda para sıkıntısı çekmeye başlamıştır.

Ekonomiyi ve özellikle Girne’yi zor duruma sokan bu olayın müsebbibi siyasiler ve geleceği göremeyen işadamlarıdır.

ESENTEPE KÖTÜ BİR ÖRNEKTİ

2007 ve 2008 yıllarında Esentepe bölgesinde emlak sektöründe yaşanan, iflaslara varan olayların bir benzeri şimdi de Girne’de yaşanmakta. O zamanlar Esente’pe inşaatlarını bırakıp kaçan müteahhitler, parasını verip konutuna oturamayan mağdurlar, yarım yamalak kalmış viraneye dönmüş konutlar gündemi meşgul ediyordu.

Emlak sektöründe, aradan 10 yıl geçtikten sonra Esentepe bölgesi yeni, yeni kendine gelmeye başladı ve bazı yatırımların sonucu konutlar yükselmeye başladı ama eski binalar hala hayalet gibi duruyor.

Girne’de konut piyasasının endişesi de, Esentepe’de yaşananların aynının Girne’de yaşanarak uzunca bir süre Girne emlak sektörünün felce uğraması.
Bu yaşananların en büyük sebebinin ise başından beri söylediğimiz “buy to let” sistemi üzerine kurulmuş olması. Eğer buralarda “buy to live”, yani satın al ve içinde yaşa düşüncesiyle yatırım olmuş olsaydı, bugün Girne’de bu çöküş yaşanmazdı.

“BUY TO LET VE BUY TO LIVE” FARKI

“Buy to let” sistemi yatırımını kiralamak düşüncesine oturttuğu için, içinde yaşamayı değil, yaptığı yatırımı başka şahıslara kiralayarak gelir elde etme düşüncesine oturttuğu için buna “buy to let” diyoruz. Oysa konutu satın alan kimse içinde oturmak için bu yatırımı yapmış olsaydı, hem kendisi hem de bölge ekonomisi kazanacaktı.

GİRNE’DEKİ KONUTLAR “BUY TO LET” AMAÇLI

Girne’de yapılan tüm inşaatların %90’ı genellikle “buy to let” için yapılmıştır. Yatırım amaçlı konut alan bu %90 yatırımcının en az %50’si de bu yatırımlarını banka kredileri ile ödemektedirler.

Bunların yanında yine 5 bin civarında projelerini tamamlanmış ama henüz bir şekilde inşaata başlanamamış konut yatırımları beklemektedir.

Girne bölgesinde Karaoğlanoğlu-Karakum arasında kalan kısımda yaşayanlar, iş piyasasında çalışmak için, işyerlerine daha yakın olmak için oturan çalışan kesimdir. Özellikle Girne bölgesi’nde turistik otellerin çok olması ve bu bölgedeki 5 civarında faaliyet gösteren üniversite olması, bu konutlarda oturanların çoğunlukla otel çalışanı ile üniversite öğrencileri olduğunu gösteriyor.

“BUY TO LET” YATIRIMCILARI SIKINTIYA GİRDİ

Üniversitelerin öğrencileri için yurtlar inşaa ederek, öğrencilerini buralara çekmesinin yanısıra, otellerin de bu arayışlara girmesi “buy to let” yatırımcılarını sıkıntıya soktu. Hatta 2018-2019 eğitim-öğretim sezonunda yurtdışından gelen öğrencilerin azlığı dolayısıyla üniversitelerin yurtları bile yarı yarıya boş kaldı. Yine turizmde son yıllarda yaşanan düşüşler nedeniyle otel sektörünün personel ihtiyacının azalması ve bu tüm nedenler, “buy to let” yatırımcılarını ciddi, ciddi düşündürmeye başladı.
Yapılan bazı araştırmalarda, Girne bölgesinde Karaoğlanoğlu ile Karakum arasında yapımı tamamlanan yaklaşık 3 bin adet konut olduğu saptanmıştır. Ancak “buy to let” düşüncesiyle yapılan bu konutların tamamına yakınının içinde yaşam yoktur, yani bu konutlar boştur. Gece buralardan geçtiğimizde bu konutların zifiri karanlıkta olduğunu görmekteyiz aynı zamanda.

Bu 3 bin tamamlanmış ama içinde kiracısı olmayan, kiracısına para kazandıramayan bu “buy to let” konutlar kadar da bir 3 bin konut yarı yapım aşamasında beklemektedir. Bu yarısı bitmiş konutlar da tamamlanınca, bu bölgede 6 bin kiracı bekleyen konut olmuş olacak. Bu konutların herbirinde 3’er kişi kalabileceğini hesaplarsak toplamda 18 bin kişi bu bölgede yaşıyor olacak. Bu da demektir ki, bölgeye çalışmak için 18 bin kişinin gelmesi gerekiyor.

TURİZM VE YÜKSEK ÖĞRENİM FAKTÖRÜ

Turizm sektöründe yaşanan ciddi düşüş, yüksek öğrenim sektöründe KKTC’ye gelen öğrenci sayısında yaşanan düşüş, işte bu “buy to let” konutlarının boş kalmasına neden olacak. Girne bölgesinde artık casino izninin verilmeyeceği, bu tür 5 yıldızlı otellerin de artık yapılmayacağı anlamına geliyor. Zaten Girne Belediye Başkanı Nidai Güngördü, Girne’nin alt yapısının bu tür yatırımları kaldıramayacak boyutta olduğunu söyleyerek, izin vermeyeceklerini savundu. Bu durumda da yapılan bu 6 bin konutta konaklayacağı düşünülen yaklaşık 18 bin kişinin de gelemeyeceği gerçeği ortaya çıkmış oluyor. Bunun sonucunda da 6 bin konutun boş kalarak “buy to let” yatırımcısına para kazandıramayacağı için çoğunlukla banka kredisi ile alınan bu konutlar yüzünden yatırımcısının banka ile ihtilafa düşeceği görünüyor.

ÇOĞUNLUĞU T.C VATANDAŞI

Bundan bir kaç yıl geriye dönecek olursak, hemen, hemen tamamı Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olanların, durumu ve geleceği iyi göremeden Girne’den çok sayıda kiralamak (buy to let) düşüncesiyle, yani “Girne’den bir konut alayım, hem param değerlensin hem de sterlin üzerinden kira getirisi yapayım” diyenler olduğunu gördük.

SANAL BETTİNGÇİLER YATIRIM YAPTI

Bir diğer konut alanların da sanal betting’den para kazananların olduğunu gördük Girne bölgesinde. Kazanılan parayı yurtdışına çıkarmakta sorun yaşayan sanal bettingçiler, çareyi emlak sektöründe buldu, hatta öyle miktarda konutlar satın almaya başladılar ki, emlak piyasası “yalancı bir bahar” yaşadı adeta. Özellikle son bir yılda sanal bettingçilerin aldığı dairelerin ödemesinde sıkıntı yaşanmasıyla ki, bunun sıkıntıları da içinde yaşadığımız son zamanlarda kendisini iyice olumsuz yönde hissettirmeye başladı.

Hatta son içinde bulunduğumuz ay işadamı Mehmet Eminoğlu’nun yaşadıklarının büyük bir parçasının da nedeninin sanal bettingçilerin bu işte parmağı olduğu yönünde.

Gelecekte de görülüyor ki, “buy to let” düşüncesiyle yapılan bu konutlar ancak Girne bölgesinde istihdam artışıyla dolabilecek ve bu sayede yatırımcısına para kazandıracak yoksa bu konutlar ilalebed boş kalacak.

GİRNE’Yİ “BUY TO LET” MAHVETTİ

Peki bu konutları 3. Dünya ülke vatandaşları, İngiliz, Alman veya Skandinav ülke vatandaşları alır mı? Hiç beklemeyin, bu tür yabancılar “buy to live” düşüncesiyle konut alıyorlar, yani “satın alıp içinde yaşıyorlar”. Bu insanların kalabalık, trafik ve alt yapı sorunu yaşayan Girne’den niye konut alsınlar. Girne bu tür yaşam için elverişli değil ki. Onlar daha çok sakin, İskele, Y.Boğaziçi gibi yaşanası yerleri tercih ediyorlar. Girne’yi tercih edecekler daha çok otellerde çalışan personel ve üniversitelerde okuyan öğrenciler. Kısacası “buy to let” sisteminin kaderi artacak otel personeli ile ülkemize gelecek üniversite öğrencilerinin kaderine bağlı.

SİYASETÇİ VE İŞADAMI YAKINLIĞI

Ülkenin kaderini çizen işbilmez siyasetçilerle “dar alanda kısa paslaşma” yapan bazı uyanık işadamları, çıkabilecek yasaların zamanından önce kokusunu duyarak ani yatırımlara giriştiler anacak hesap edemedikleri bazı olumsuzluklar yüzünde son günlerde yaşadığımız adli olaylarda olduğu gibi ellerinde patladı bu yatırımlar ve adeta kendi hırslarının kurbanı oldular.

“BUY TO LIVE” Mİ YOKSA “BUY TO LET” Mİ?

Şimdi önce siyasetçiler, sonra da siyasetçilerle yediği, içtiği ayrı gitmeyen fırsatçi işadamları, artık Girne örneğini de önlerine alarak iyi düşünmeliler ve yatırımlarını ona göre yapmalılar. Kuzey Kıbrıs ekonomisine ve kentlerimize hangi model gerekli diye, “buy to live” mi yoksa “ yatırımcıyı zora sokan “buy to let” mi ?