ABD Başkanı Donald Trump, Ağustos ayında Danimarka’ya ‘Grönland adasını bize satın’ dedi… Şaka gibi teklif ‘Grönland satılık değil’ denilerek geri çevrildi. Bu cevap üzerine Trump da Danimarka’ya yapacağı çok önceden planlanmış ziyaretini iptal etti… Bu konuda Trump ilk değil… ABD’nin eski Başkanlarından Harry Truman da 1946'da Grönland'ı 100 milyon dolara satın almak istemiş ancak bu isteği yine Danimarka tarafından reddetmiş… ABD Başkanı teklifini ‘bir tür gayrimenkul anlaşması’olarak nitelendirse de bunun Arktik’teki stratejik mücadelenin parçası olduğu apaçık…
* * * *
Bölgenin mücadele alanı olmasının başlıca iki nedeni var… Enerji kaynakları ve yeni deniz ticaret yolları… Arktik, dünya yüzeyinin yaklaşık altıda biri olup kuzey kutup bölgesi olarak da bilinen bölge… 27 milyon kilometre alanıyla, Avrupa’dan yaklaşık üç kat daha büyük… Bu alanın 9 milyon kilometrekarelik kısmı kara parçası… En son geçen yıl kanıtlanmış toplam petrol rezervi 1,7 trilyon varil, doğalgaz rezervi de 193,5 trilyon metre küp… Yani dünya petrol rezervinin yüzde 6’lık, dünya doğalgaz rezervinin de yaklaşık yüzde 25’lik kısmı burada…
* * * *
Ayrıca buzulların erimesiyle Avrupa-Asya arasında yeni deniz yolları ortaya çıkacak… Bugün Japonya’dan Rotterdam’a gemi yolculuğu Hint Okyanusu üzerinden 11 bin deniz mili… Buzulların erimesiyle, kuzeydoğu geçitlerinin açılmasıyla Rusya’nın kuzeyi üzerinden bu yol 6 bin 500 deniz miline inecek… Yani 20 gün tasarruf edilecek… Buna ilaveten bölgedeki zengin balık ve deniz ürünleri de gıda açısından çok cazip…
* * * *
Arktik Okyanusu’na kıyısı olan ülkeler Rusya, ABD, Kanada, Norveç ve Danimarka (Grönland- 56 bin nüfusuyla Danimarka Krallığı'na ait ama özerk) Bunlara ‘Arktik Beşlisi’ deniliyor… ABD 1867 yılında Rusya’dan satın aldığı Alaska sayesinde Arktik bölgesine kıyıdaş olmuştu. ABD şimdi bölgedeki enerji kaynakları ve yeni ticaret yolları üzerinde daha fazla söze sahip olabilmek için Grönland’ı satın almak istiyor. İşte ABD Başkanı Trump’ın ‘gayrimenkul anlaşması’ diye nitelediği stratejinin asıl gerekçesi bu…
* * * *
Peki… Türkiye bunun neresinde… Bunun cevabı Arktik Konsey’ de yatıyor… Arktik bölgesinin hukuki ve siyasi sorunların çözümü için 1996’da kurulan bir Arktik Konsey var… Konseyin amacı ‘Arktik Sekizi’ olarak bilinen 8 ülke arasında hükümetler arası iş birliği… Bu ülkeler Norveç, İsveç, Finlandiya, Danimarka, İzlanda, Rusya, Kanada ve ABD… Bunun dışında Arktik
bölgesinde olmayan 13 ülke (Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, Hollanda, Çin, Polonya, Hindistan, G. Kore, Singapur, İspanya, İsviçre, Birleşik Krallık) konseye gözlemci ülke olmuş… Ayrıca 13 hükümetler arası ve parlamentolar arası örgüt de konseyde gözlemci… Yani herkes orada, şimdilik biz yokuz…
* * * *
Türkiye 2015’te Arktik Konsey’e gözlemci üye başvurusunu yapmış, ancak bugüne kadar herhangi bir sonuç alınamamış… Nedenini bilmiyorum… 30 Nisan 2018’de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nda bu konuda bir toplantı düzenlenmiş… Arktik Konsey’e üyelik sürecinin takibi için bir rapor da hazırlanmış… Tüm bunlardan anlaşıldığı gibi, ‘Arktik jeopolitiği’ sadece kıyıdaş ülkeleri ilgilendirmiyor… Buraya kıyısı olmayan, hatta binlerce mil uzaklıktaki ülkeler de bir şekilde dahil olup söz sahibi olmak gayretinde… Türkiye de bu konuda biraz daha aktif olmalı diye düşünüyorum… Umarım kısa sürede konseye gözlemci üye olur…