Nobel Edebiyat Ödülü Alfred Nobel’in vasiyeti üzerine bin dokuz yüz bir yılında, İsveç Akademisi üyelerinin oluşturduğu bir komite tarafından verilmeye başlanan uluslararası bir edebiyat ödülü. Bu ödül her yıl idealist eğilimi en özgün şekilde ifade eden yazara veriliyor. Şiirlerinin sade güzelliği, tekilin varlığını evrensel kılması ve şairane sesiyle Amerikalı Louise Glück layık görülüyor bu ödüle. Her yıl Alfred Nobel’in ölüm yıldönümünde düzenlenen Nobel Edebiyat Ödülü Töreni bu yıl Corona virüs salgını nedeniyle iptal ediliyor. Bu tören en son altmış dört yıl önce Sovyetler Birliğinin Macaristan’ı işgal etmesini protesto etmek amacıyla iptal edilmişti.
Şair Louise Glück bin dokuz yüz kırk üç yılında New York‘ta doğuyor. Çocukluğunda okuduğu, ailesinden dinlediği Yunan mitolojisi ve efsane kahramanlarının hayatlarından etkilenen Glück erken yaşta şiir yazmaya başlıyor. Gençlik döneminde anoreksiya nevroza hastalığının sıkıntılarını çekiyor. Kolombiya üniversitesine başlayan Glück sağlık nedeniyle tam zamanlı eğitime devam edemediği için eğitimini yarım bırakmak zorunda kalıyor. Ancak Sarah Lawrence Koleji’ nde şiir dersleri almaya başlıyor.
Glück’un ilk şiir derlemesi olan Firstborn (1968) eleştirmenlerden olumlu not alıyor. Daha sonra çeşitli akademik kurumlarda (Goddard Koleji) şiir dersleri vermeye başlıyor, şiir öğretmenliği yapıyor. Fitsborn’u, Marshland, Descending Figure, The Triumph of Achilles takip ediyor. Bu kitabında yer alan Mock Orange şiiri antolojilere geçiyor ve üniversite derslerine konu olarak işleniyor. Ararat, The Wild İris, The First Four Books of Poems, Meadowlands, Vita Nova, The Seven Ages, Averno, A Village Life, Poems ve Faithfuland Virtuous Night isimli yapıtları izliyor. Bunların arasında The Triumph of Achilles ve The Wild Iris en beğeni toplayan yapıtları olarak gösteriliyor.
Şairin bu yıl aldığı Nobel Edebiyat Ödülü’ önce şiir için Pulitzer ödülü (1993), Bollingen Ödülü (2001), US Poet Laureate (2003-2004) Ulusal Kitap Ödülü (2014) ve National Humanities Medal (2015) gibi pek çok ödülü bulunuyor.
Glück Nobel Edebiyat Ödülünü kazanan on altıncı kadın oluyor. Eserlerinde yalın ve lirik bir dil kullanıyor. Nobel Komite Başkanı Olsson, Glück’ü içten ve tavizsiz bir şair olarak niteliyor. Şiirlerinde nadiren kafiye görülüyor ve işlediği konuların kurgusu olduğunu söylüyor eleştirmenler. Bunun aksine birinci tekil şahıs kullanarak yazdığı şiirler için itirafları şeklinde yorum yapan eleştirmenler de mevcut. Şiirlerinde mitolojiye ait unsurları kullanmayı seviyor Glück. Öfke, kırılganlık, umutsuzluk, yalnızlık, sıradanlık duyguları yer alıyor mısralarında. Güven Turan tarafından çevirisi yapılan seçme şiirleri YKY tarafından basılarak Türk okuyucusuyla buluşuyor.
Meadowlands isimli kitabında yer alan Yuvaya Dönüş (Nostos), lirik bir dille ve birinci tekil şahıs kullanılarak yazılmış bir şiir. Nuray Önoğlu’nun özenli çevirisiyle okuyucuya ulaşan şiirde sade bir dil göze çarpıyor. Şairin çocukluğuna özlemini yansıttığı şiir nostaljik unsurlar da taşıyor, yaşamı ve benliği sorgulayış ta. Şair saksıda yetişen bir bitkiden ağaç duygusunu sembolik olarak gidermemizi anlatıyor. Mevsimler üzerinden hayatımızın dönemlerini çağrıştırıyor. Çocukken, kırk yıl önce yaşadığı şeyleri daha gerçekçi buluyor. Islak çimenlerde doğanın içinde yaşadığı günler kalıcı izler bırakıyor benliğinde. Geçmişle zamanının karşılaştırması gibi şiir. Daha öğretilmişlik olmaksızın, çocukken kendi gözlerimizle gördüğümüz dünyanın önemini vurgulayan çarpıcı dizelerle bitiyor şiir.
YUVAYA DÖNÜŞ
Bahçede bir elma ağacı vardı-
Bu kırk yıl evvel olmalı-ardında
alabildiğine çayırlar. Çiğdemler
ıslak çimlerde sürüklenen.
O pencerede duruyordum:
Nisan sonuydu. Bahar çiçekleri komşunun bahçesinde.
Kaç kez çiçek açtı o ağaç,
tam o gün ama, doğum günümde,
daha önce ya da daha sonra değil?
Değişkenin evrilenin
Sabitle ikamesi
Amansız yeryüzünün
imgeyle ikamesi. Ne biliyorum
bu yere dair.
ağaç rolünü onyıllardır
bir bonsai oynuyor, sesler
yükseliyor tenis kortlarından—
Tarlalar uzun çimenlerin kokusu, taze biçilmiş.
Lirik bir şairden bekleneceği gibi.
Dünyaya bir kez çocukken bakarız.
Gerisi hatıradır.
Yazar halen Yale Üniversitesinde misafir öğretim üyesi olarak çalışmakta ve Massachusetts’te yaşamaktadır.
Kaynaklar:
1. Harni Membar. Inside the fat woman, trying to get out”: Louise Glück’s Lyric Poetry and the Aesthetics of Anorexia. (Thesis. 2017). UMEA Universitet.
2. Cooke, Allison (2017) 'The Poetry of Louise Glück: The Search for a Feminine Self through the Lens of Kristevan Psychoanalytic Feminist Literary Theory,' Papers & Publications: Interdisciplinary Journal of Undergraduate Research: Vol. 6 , Article 8.
3. https://www.newyorker.com/books/page-turner/louise-gluck-whisperer-of-the-seasons
