Roman ve öykü türünde eserleri bulunan Zeki Erkut’un Jans Mans Sokağı Çocukları isimli romanı 2017 yılında basılıyor. Dört yüz yirmi üç sayfalık eser Khora Kitabevi’nden çıkarak okuyucuyla buluşuyor. Kitabın kapak tasarımı Nilgün Güney’den. Editörlüğünü ise Şifa Alçıcıoğlu yapıyor.
Lefke doğumlu (1950) yazarın, yüreğinin bir bölümünün ait olduğu sokağı anlattığı eserinde pek çok anısı yer alıyor. Zeki Erkut’un bir röportajında belirttiği gibi Hamit isimli çocuk kendisiyle özdeşleşiyor(1). Yer yer mizahi ifadelerin yer aldığı eser belli bir süreci anlatırken Kıbrıs yakın tarihine de ışık tutuyor.
Lefkoşa Küçükkaymaklı bölgesinde karma bir mahallenin çocuklarının hikayesiyle başlayan eserde zamanın belli başlı kişilerine de yer veriliyor. Yazar, karakterleri günlük hayattan seçiyor. Bu konuya ilişkin makalesinde yaptığı açıklamada “Bizim kahramanımız, herkesin bağrına basıp, kendini onun yerine koyup, hayal kurabileceği bir kahraman ya da anti kahraman değil. Zaten öyle olmasını hiç hedeflemedik. Bizimki bizden, içimizden biri. Ne kötülüklere karşı savaşıp dünyayı kurtarma niyet ve misyonu olacak, ne de çabası ya da gücü. O sıradan biri, halkın içinden, halktan biri. İyi niyetli, saf, kötülük düşünmeyen, yardımsever. Türünün son örneği (2).
Jans Mans Sokağı Çocukları yazarın ilk romanı. Bin dokuz yüz elli yıllarındaki başlangıç belgesel tadında günümüze ulaşıyor. Standart ve Belediye evlerinin olduğu Jans Mans Sokağında her şeyden habersiz Kıbrıslı Türk, Rum ve Ermeni çocuklar gündelik yaşamlarına devam ederken tedhiş olayları, tetikçiler, teşkilatlar cinayetler olageliyor. Türkler ve Rumlar arasındaki komşuluk ilişkileri, çocuklar arasındaki kavgalar, bölgede yaşayan diğer milletlerden insanlar, toplumsal olaylar romanın konusu içine giriyor. İnsan olur da aşk olmaz mı? Aşk da en içten haliyle yer alıyor bu romanda. Göç teması işleniyor sayfalar arasında, göçün yıkımlarından bahsediliyor.
Siyasi olaylar ve bunların günlük hayata yansımasına da yer veriyor anlatımında. Çocuklar tarafından bölüşülemeyen dut ağacı bir simge gibi çıkıyor okuyucunun karşısına.
“Bir süreden beridir dut ağacının eskisi gibi olmadığını görüyorum. Her sabah ve öğleden sonra. Hacıgavgilin kahvesine giderken dut ağacının altından geçiyorum. Geçen yıl meyvesi az oldu, bu sene hiç olmadı. Yaprakların üzerindeki bu kahverengi lekeler iyiye işaret değil. Sinek, arı ve kuşlar bir ağaca konmuyorsa, bu iyiye işaret değil. Anladın mı beni? İyi değil, hem de hiç değil.” (s;230) (3).
“Kesinlikle ağaçlar da küser, tıpkı insanlar gibi. Hamit öğrenmek istemediği bir gerçekle yüz yüzeydi. Ağaç küsmüştü. Gözlerini yere dikip öylece kaldı. Üzülmüştü, gözleri doldu. Dut ağacı onların her şeyiydi. Gölgesi, yaprakları ve meyvesi ile her şeyleriydi. Üstelik o ağaç bir kurban vermiş, Pampos’u ailesinden alıp götürmüştü. Bir de ağacın sahipliği için her yıl yapılan yarışma vardı. Ağaç olmazsa rekabet de olmazdı. Dut ağacı bu sokağın tuzu biberiydi. Tuzsuz bibersiz çorba nasıl tatsız olursa, dut ağaçsız Jans Mans Sokağı da o denli tatsız olurdu. (s;231) (3).
Baf depremi de kurguya giriyor, cepheleşmeler de. Belgelere dayanan titiz ve detaylı bir çalışmanın ürünü olan kitap okuyucuya Kıbrıs’ı gelenek görenekleriyle, zaman ve mekanlarıyla tanıtırken bu coğrafyayı etkileyen olaylar satırlar arasında okura panaromik bir şekilde resmediliyor.
Yazar “Pek çok anılarımı biriktirdiğim o sokaktan vaz geçmedim. Her fırsatta yolumu değiştirip o yolu boydan boya kat ediyorum. Bazen gözlerim ışıldıyor bazen içimi hüzün kaplıyor, gözlerim doluyor. Pek çok ev karakter değiştirmiş, insanları yenilenmiş olsa bile o sokak 'benim Jans Mans Sokağım' olarak kalacaktır” şeklindeki anlatımıyla sokağının kendisi için anlamını ifade ediyor (4).

1. Kıbrıs Türk Edebiyatı Tarihi, 2019, Cilt 5. S;253
2. Zeki Erkut, 2016, Halim Çileli’nin fevkalade Serüvenleri, Khora, Lefkoşa/KKTC, s;7
3. Zeki Erkut, 2017, Jans Mans Sokağı Çocukları, Khora, Lefkoşa/KKTC,
4. Ayşe Tural (Röportaj) Yazar Zeki Erkut ile Romanlarına Bir Yolculuk. Star Kıbrıs. 27.09.2019. http://www.starkibris.net/index.asp?haberID=280387