Bundan tam 97 yıl önce zorlu savaş kazanılmış ülke düşman işgalinden kurtulmuştu. Mustafa Kemal, sadece yurdu kurtarmanın yeterli olmadığını biliyor, yeniliklerle bu savaşı tamamlamayı hedefliyordu.
Şüphesiz bunların ilki Türkiye için cumhuriyeti ilan etmekti.
29 Ekim'den bir gün önce Mustafa Kemal Atatürk Çankaya’da bir toplantı yaparak, oradaki insanlara seslendi.
'Efendiler yarın cumhuriyeti ilan edeceğiz' dedi.
Bu kutlu günde anlatacak çok şey, yazacak çok yazı var. Ama hiçbiri elbette Mustafa Kemal’in anlatımı kadar etkili olamaz.
O yüzden bugün sözü, eserin sahibi, yani Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’e bırakalım.
Bakın ulu önder, CHP’nin 1927’deki kurultayında 36.5 saat süren ve altı günde okunan Nutuk’ta Cumhuriyet’in kuruluşunu nasıl anlatmıştı…
“… 28 Ekim günü geç saatlerde, toplantı halinde bulunan Cumhuriyet Halk Partisi Yönetim Kurulu tarafından davet edildim. Toplantıdan ayrıldığımda gece olmuştu…
Çankaya'ya gitmek üzere Meclis binasından ayrılırken, koridorlarda beni beklemekte olan Kemâlettin Sami ve Hâlit Paşa'lara rastladım. Ali Fuat Paşa Ankara'dan hareket ederken bunların Ankara'ya geldiklerini o günkü gazetede 'Bir uğurlama ve bir karşılama' başlığı altında okumuştum. Daha kendileriyle görüşmemiştim.
Benimle konuşmak üzere geç vakte kadar orada beklediklerini anlayınca, akşam yemeğine gelmelerini, Millî Savunma Bakanı Kâzım Paşa vasıtasıyla kendilerine bildirdim. İsmet Paşa ile Kâzım Paşa'ya ve Fethi Bey'e de Çankaya'ya benimle birlikte gelmelerini söyledim.
Çankaya'ya gittiğim zaman, orada, beni görmek üzere gelmiş bulunan Rize Milletvekili Fuat, Afyonkarahisar Milletvekili Ruşen Eşref Bey'lerle karşılaştım. Onları da yemeğe alıkoydum.
Yemek sırasında , ‘Efendiler yarın Cumhuriyet ilân edeceğiz’ dedim. Orada bulunan arkadaşlar, derhal düşünceme katıldılar. Yemeği bıraktık. O dakikadan itibaren, nasıl hareket edileceği konusunda kısa bir program yaparak arkadaşları görevlendirdim.
Yaptığım programın ve verdiğim talimatın uygulanışını göreceksiniz!
Efendiler, görüyorsunuz ki, Cumhuriyet ilânına karar vermek için Ankara'da bulunan bütün arkadaşlarımı davet ederek onlarla görüşüp tartışmaya asla lüzum ve ihtiyaç görmedim.
Çünkü, onların da aslında ve tabiî olarak benim gibi düşündüklerinden şüphe etmiyordum. Halbuki, o sırada Ankara'da bulunmayan bazı kişiler, yetkileri olmadığı halde, kendilerine haber verilmeden, düşünce ve rızaları alınmadan Cumhuriyetin ilân edilmiş olmasını bize gücenme ve bizden ayrılma sebebi saydılar.
O gece birlikte olduğumuz arkadaşlar erkenden ayrıldılar. Yalnız İsmet Paşa Çankaya'da misafirdi. Onunla yalnız kaldıktan sonra, bir kanun tasarısı müsveddesi hazırladık….
Ertesi gün kanun teklifi Meclis’te okundu
'Kabul!' sesleri üzerine, tutanak okundu. Teklif edildiği gibi öncelikle görüşüldü. Nihayet, kanun, birçok konuşmacının 'Yaşasın Cumhuriyet!' sesleriyle alkışlanan konuşmalarıyla kabul edildi.
Ondan sonra Cumhurbaşkanı seçilmesi için Meclis'te oylamaya geçildi. Toplanan oyların sonucunu Başkanlık kürsüsünde oturan İsmet Bey Genel Kurul'a şu şekilde bildirdi :
'Türkiye Cumhurbaşkanlığı için yapılan oylamaya yüz elli sekiz kişi katılmış ve Cumhurbaşkanlığına yüz elli sekiz üye, oybirliği ile Ankara Milletvekili Mustafa Kemal Paşa Hazretleri'ni seçmişlerdir.'
Efendiler, Meclis'çe Cumhuriyet kararı 29/30 Ekim 1923 gecesi saat 20.30'da verildi. On beş dakika sonra, yani 20.45'te Cumhurbaşkanı seçildi. Durum, aynı gece bütün memlekete bildirildi ve her tarafta gece yarısından sonra yüz bir pâre top atılarak ilân edildi…”
Evet ulu önder Mustafa Kemal Atatürk, cumhuriyetin kuruluş öyküsünü böyle anlatıyor.
Cumhuriyet önce babalarımıza emanetti. Sonra o emaneti bizler aldık. Bizden sonra da çocuklarımıza emanet olacak.
Bugün 97 yaşında olan ulu çınarımızın, daha nice yıllar dimdik ayakta kalacağına güvenimiz sonsuzdur.
Türk milleti Cumhuriyeti kendisine armağan eden Ata’sını bugün gururla anarken, bayramını da coşkuyla kutluyor.
Hepinizin 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı kutlu olsun.
