Geçtiğimiz günlerde ABD’den gelen bir haber bilim dünyasında epey yankı ve heyecan uyandırdı. Bu yankı ve heyecanın halka da aynı ölçüde yansıdığını söylemek pek mümkün değil sanırım. Çünkü siyasi ve ekonomik gündem o kadar yoğun ki insanların da soluklanıp bu tip konulara yakından ilgilenmesi doğal olarak pek mümkün değil gibi. Ayrıca haberin teknik yönü de biraz karmaşık…
* * * *
Duymuşsunuzdur… Nükleer füzyondan bahsediyorum. ABD'de yapılan bir nükleer füzyon deneyinde ilk kez pozitif enerji dengesi sağlandı. Deney, Kalifornia'daki Lawrence Livermore Ulusal Laboratuarı'nda yapıldı. Atom çekirdeklerinin kontrollü füzyonu yoluyla yakıtı ateşlemek için kullanılandan enerjiden daha fazla enerji açığa çıktı. İki megajül enerji girdi, üç megajul çıktı…
* * * *
Merak edenler için basitçe şöyle… Karabiber tanesi kadar bir kapsülün içine çok az miktarda hidrojen konuluyor. 192 ışınlı bir lazer ile ısıtılıp sıkıştırılıyor. Lazer o kadar güçlü ki kapsül güneşin merkezinden daha sıcak, 100 milyon santigrat dereceye çıkıyor, dünya atmosferinden 100 milyar katından daha fazla sıkışıyor. Bu şartlarda kapsül patlayıp hidrojen atomlarını birleşmeye zorluyor ve bu süreçte enerji açığa çıkıyor… Bu aynen, güneşin parlamasına, enerji sağlamasına yol açan süreç...
* * * *
Tabii bu yazıldığı gibi çok kolay değil… Bilim insanları onlarca yıldır üzerinde çalışıyor. ABD’deki deneyin maliyeti 3,5 milyar dolar. Bu insanlığı temiz enerjiye götürecek bir yol… Bugün atom santrallerinde kullanılan nükleer fisyonun tam tersi… Nükleer fisyonda çok fazla atık ve radyasyon açığa çıkıyor. Bu atıklar tehlikeli. Depolanma sorunu var. Nükleer fizyon ise çok daha fazla enerji üretiyor, çok az miktarda, kısa ömürlü radyoaktik atık açığa çıkıyor. İşlem sırasında sera gazı salınımı da yok…
* * * *
Bu deney sınırsız bir temiz enerji kaynağına ulaşmak için uzun yıllardır yapılan çalışmalarda ilk merhale… Başarılı bir bilimsel bir buluş ama henüz teknolojik bir atılım değil. Bir nükleer füzyon deneyinde ilk kez pozitif enerji dengesi sağlandı, ancak enerji sorunlarımıza erken bir çözüm bulmayı umanlar yanılıyor. Bu bir deneydi. Üretilen enerji miktarı da çok az, sadece birkaç su ısıtıcısı kaynatmaya yetecek kadar.
* * * *
Lawrence Livermore Ulusal Laboratuvarı yöneticisi fizikçi Kimberly Budil de başarı anında ‘Bu tarihi bir başarı‘ derken, elektrik sağlayan bir nükleer füzyon reaktörünün inşasına daha çok uzun bir uzun zaman olduğunu da sözlerine ekledi. İşlemin temsil ettiği şey büyük… Dünyanın enerji sorununa teknolojik olarak da bir çığır açması için araştırmacıların daha kat etmeleri gereken çok uzun yol olduğu açık.
* * * *
Ay’a adım atan ilk insan olarak tarihe geçen astronot Neil Armstrong, Ay üzerinde yaptığı yürüyüşte ‘Bir insan için küçük, insanlık için büyük bir adım‘ dediği gibi 5 Aralık’taki deney de temiz enerji yolunda küçük bir adım ama bu yolda büyük bir adım olarak nitelenebilir belki. Bir sonraki adım da, ticari, elektrik üreten bir füzyon enerji santrali olacaktır. Umarımız bunun için insanlık çok beklemez.