Mirasta denkleştirme davası mirasçılar arasındaki eşitsizlikleri gidermek açısından önemli bir davadır. Miras hukukunda tenkis ve denkleştirme birbirine benzetilse birbirinden farklı kurumlardır. Denkleştirme hükümleri tenkis hükümlerinden farklı olarak tamamlayıcı hükümlerdir. Tenkis davalarında dava açma hakkı saklı paylı mirasçılara verilse de denkleştirme davalarında yasal mirasçı olmak yeterlidir. Tenkis davası hem yasal mirasçılara hem de atanmış mirasçılara karşı açılabilmektedir. Ancak denkleştirme talebi sadece yasal mirasçılara karşı ileri sürülebilmektedir.
Mirasta denkleştirme Türk Medeni Kanunu’nun 669-675. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu Kanun’un 669.maddesine göre yasal mirasçılar, mirasbırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlararası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler. Bu maddeye göre sadece yasal mirasçılar denkleştirmeden yükümlüdür. Karşılıklı yapılan kazandırmalar denkleştirmeye tabi olmamaktadır.
Kazandırma miras bırakanın sağlığı esnasında karşılıksız olarak yasal mirasçılara yönelik miras payına mahsuben yapılmış olmalıdır. Yani bağış amacıyla yapılan kazandırmalar için denkleştirme yapılamaz. Bağış amacıyla yapılıp yapılmadığı iyice araştırılmalıdır.669.maddeye göre mirasbırakan aksini söylemiyorsa altsoyun denkleştirme yükümlüsü olduğu karine olarak kabul edilir. Bu maddede mirasbırakanın altsoyuna karşı eşit ve adil davranması gerektiği göz önünde bulundurulmuştur.
“Madde 669-Mirasbırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi mirasbırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, denkleştirmeye tâbidir.”
Denkleştirmeyle yükümlü olmadığını davalı altsoy ispatlamalıdır. Mirasbırakan tarafından açıkça istenmedikçe altsoy dışındaki mirasçılara yapılan sağlararası kazandırmalar denkleştirmeye tabi değildir.
Çocukların eğitim ve öğrenimi için yapılan giderler sebebiyle geri verme yükümlülüğü, mirasbırakanın aksini arzu ettiği ispat edilmedikçe, ancak alışılmış ölçüleri aşan kısım için mevcuttur. Eğitim ve öğrenimini tamamlamamış olan veya engelliliği bulunan çocuklara, paylaşmada hakkaniyete uygun bir ödeme yapılır. Ayrıca olağan hediyeler ile evlenme sırasında yapılan geleneğe uygun giderler de denkleştirmeye tabi değildir. Altsoy hısımlarının evlenmelerinde, alışılmış ölçüler içinde yapılan çeyiz giderleri hakkında denkleştirmeye tabi tutmama arzusunun bulunduğu asıldır.
Mirasta denkleştirme davası miras paylaşımı sona erene kadar talep edilebilir. Geri vermeyle yükümlü tutulan mirasçının mirasın açılmasından önce veya sonra mirastan yoksunluk, mirastan çıkarma, mirastan feragat gibi sebeplerle mirasçılık sıfatını kaybeden mirasçıya ait geri verme yükümlülüğü, onun yerini alan mirasçılara, miras paylarında meydana gelen artış oranında geçer. Denkleştirme davalarının sonucunda mirasçı geri vermekle yükümlü tutulduğu kazanımları aynen iade edebilir ya da miras payından fazla olsa dahi payına mahsup ettirerek fazlalığı diğer mirasçılara ödeyebilir. Yapılan kazandırmanın miras payını aşması durumunda ise mirasbırakanın bunu kendisine bırakmak istediğini ispat ederse, bu fazlalık denkleştirmeye tâbi olmaz. Ancak diğer mirasçıların tenkise ilişkin hakları saklıdır Türk Medeni Kanunu’nun 673.maddesine göre denkleştirme işlemi sağlararası kazandırmanın denkleştirme anındaki değerine göre yapılmaktadır.