Tanıl Bora, güncel Türk ulusçuluğunu anlatırken, Türki devletler söz konusu olduğunda, Türkiye’yi merkeze oturtarak, kendilerine bir tür “ağabey” rolü biçtiklerini vurgular! Bora’ya göre bu, “aşağılayıcı” bir tutumdur! Coşkun Kırca’nın, “Türkiye’nin orta büyüklükte bir ilinden farksız Azerbaycan” nitelendirmesinden yola çıkılarak, Anadolu Türk ulusçuluğu tarafından, kendilerinden başka bütün Türk topluluklarının, kendilerince himayeye muhtaç birer “protodevlet” olarak algılanıldığını, ileri sürer.

“Orta boyda bir ilimiz kadar Azerbaycan”, “bir mahallemiz kadar Kıbrıs” ve belki de “küçük bir ilimiz kadar Kırgızistan” söyleminin, varsayılan “ağabeylik” misyonuna tek başına yetemeyeceği, örneğin Bakü Üniversitesinin İstanbul üniversitesinden eski olduğu, Kıbrıs’ta üniversite mezunu oranının %90’lara yakın olduğu, Özbekistan’ın zenginliği, Kazakistan’ın uzay teknolojisi boyutunda bir bilimsel düzey içinde olduğu, Azerbaycan’ın İran düzeyinde bir petrol üreticisi olduğu, Latin alfabesine Türkiye’den önce geçtiği, ulusçuluğun Azeri’lerden öğrenildiği v.s. hiç akla gelmez!

“Ağabey olmayı hak ettirecek güç ve yeteneğe erişmek için hayli mesafe alınması gerektiği, aksi halde kendinden menkul bir ‘ağabeylik’ iddiasının, Türki cumhuriyetleri Türkiye’den soğutmakan başka bir işe yaramayacağı” yargısına varan Bora, çalışmasının ilerleyen bölümlerinde konuya geri döner ve bu komplekse göre toprak ve nüfus azaldıkça, Anadolu’cuların gözünde özne devlet ya da halkın “durumunun daha da ağırlaştığını” vurgular.

Bu tavrın bir başka saplantısı da herkesin kendisini sadece “Türk” olarak tanımlaması gibi bir zorunluluğu, koşul olarak görmesidir. Azerilerin bile kendilerini, “Azerbaycan Türkü” olarak tanımlamaları gerektiğine inanıyor! Gerekçe:Azerbaycan sadece bir coğrafya parçasının adı imiş! Azeri aydınların, “bu iddia ayni zamanda Ruslar’ın da iddiası idi... ” tepkisi “duyulmaz”! Herkesin yaşadığı yer, “coğrafya parçası”dır! “Vatan” sadece Anadolu’dur ve o da kendilerinindir! Berikiler, kendilerinin emirlerini yerine getirmekle, mükelleftirler!

Bu kendiliğinden menkul “ağabeyliğin”, Anadolu dışındaki kültürlere de müdahale etmeyi bir doğal hak saydığını ileri sürer Bora. Bu gibiler, Anadolu’da Şah İsmail’in tarikatına mensup Aleviler’i yakarken; tümü ile o yolun yolcusu olan Azeriler ile kardeşlik oluşturmaya çalışırlar! Elbette ki Azeriler, küçük bir fedakârlık yapmalı, inançlarından, vazgeçmelidirler!

__________________________________________

[1] - Tanıl Bora, Milliyetçiliğin Kara Şafağı, s. 217

[1] - age s. 193

[1] - age s. 217

[1] - age s. 218

Yazar, Azerbaycan’da Karabağ konusunda, “bu bizim iç işimizdir, müdahale etmeyin” şeklinde bir düşünce geliştiğini, buna karşılık, Altemur Kılıç’ın “ne münasebet? Bizim Orta Asya ile ilgili hesaplarımız, umudlarımız ve büyük çıkar beklentilerimiz vardır. Karabağ, Türkiye’nin milli meselesidir” diye yazmasına, şaşırır!

“(Anadolu dışındaki Türklere NB) reşit bir kimlik atfetmeyen (bu) tutumu, milliyetçiliğin iki ucunda da ülkücü-Türkçü milliyetçilikte de Batıcı yeni-milliyetçilikte de görebiliyoruz. Türkçü milliyetçiliğin Türki halkları yücelten pan-Türkist ‘enternasyonalizmi’, ayni zamanda açıkca Türkiye merkezlidir”

Bu kendiliğinden menkul “ağabeylik iddiasının bir ucunda ülkücüleri gören Bora, öteki uçta da çok iyi bildiğimiz bir ismi örnek gösteriyor:

Mümtaz Soysal!

Kendi varsaydığı ulusunun bir kısmını, “yönetilmesi gereken, reşit olmamış çocuk”, onların yaşadığı toprağı “vatan değil, coğrafya parçası”, kültürünü “bozuk”, kimliğini “değiştirilmeye muhtaç”, dilini “bozuk”, dinini “irşada muhtaç” gören bir ULUSÇU anlayışın, (ulus, eşit vatandaşların, özgür, gönüllü birliği idi ya!) hangi ulusçu anlayışa dahil sayılacağını, doğrusu ben bulamıyorum. Fransız tipi kültür ulusçuluğu deseniz değil; Alman tipi etnosantrik ulusçuluk deseniz, değil! Turancılık’ı icat eden Akçura’nın sınıflaması ile “demokratik ulusçuluk” deseniz, değil! Onun tanımıyla “imperyalist ulusçuluk” değil! Irkçılık zaten değil!

Nedir bu? Sorunun yanıtını Tanıl Bora veriyor: Kompleks…

_________________________________

[1] - Azerbaycan Milli Birliği Başkanı Muhammet Kengerli’nin bu anlamdaki sözleri için bkz.  Age s. 221

[1] - age- 205/Türkiye Gazetesi 22. 6. 1993

[1] - age s. 219