Kıdem tazminatı, işçilerin işverenleriyle olan iş ilişkilerini sona erdirdiklerinde aldıkları bir tazminattır. Bu tazminatın amacı, işçilerin işten çıkartılmaları durumunda yaşayabilecekleri maddi zorlukları hafifletmektir. Kıdem tazminatı, işçilerin çalıştıkları süreye bağlı olarak belirlenir ve işçilerin işten ayrılmaları durumunda ödenir. Kıdem tazminatı, İş Kanunu'nun 14. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, işçilerin işverenleri tarafından işten çıkartılmaları durumunda kıdem tazminatı almaya hakları vardır. Ayrıca işçiler, belirli şartlar altında kendi istekleriyle işten ayrılmaları durumunda da kıdem tazminatı alabilirler . Bu şartlar İş kanunu m.24’te sayılmıştır.
Üç ana başlık altında düzenlenen bu sebepler sağlık koşulları, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve zorlayıcı sebepler olarak kategorize edilmiştir.
A. SAĞLIK SEBEPLERİ
• İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa,
• İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa işçi derhal sözleşmeyi tek taraflı irade beyanıyla feshedebilir.
B.AHLAK VE İYİNİYET KURALLARINA UYMAYAN HALLER
• işveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.
• İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.
• İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa
• İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa
• İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse
• Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa, yahut çalışma şartları uygulanmazsa işçi sözleşmeyi derhal feshetme hakkını kullanabilir.
C.ZORLAYICI SEBEPLER
İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa işçi derhal sözleşmeyi feshedebilir.
Kıdem tazminatı hesaplaması, işçinin çalıştığı süre ve son aldığı brüt ücret üzerinden yapılır. İşçinin çalıştığı her tam yıl için, brüt ücretin 30 günlük kısmı kadar kıdem tazminatı ödenir. İşverenler, işçilerin kıdem tazminatlarını ödemekle yükümlüdürler. Kıdem tazminatı, işçinin işten çıkartılmasından itibaren en geç 1 ay içinde ödenmelidir. İşverenler, kıdem tazminatlarını ödemezlerse, işçiler iş mahkemelerine başvurarak haklarını arayabilirler.
