Bir Ekim 2022 tarihinde, Lefkoşa Atatürk Kültür Merkezinde(AKM)’ de Felaket konulu panel gerçekleştirildi. Dervişe Güneyyeli Kutlu yönetimindeki panelde, Kıbrıs Balkanlar Avrasya Türk Edebiyatları Vakfı (KIBATEK) Onursal Başkanı İsmail Bozkurt, Lefke Avrupa Üniversitesinden Prof. Dr. Oğuz Karakartal ve Girne Amerikan Üniversitesinden Doç. Dr. Emin Onuş konuşma yaptı. Onursal Başkan Bozkurt, 1895 yılında yazılmış olan ve ilk tiyatro metni kabul edilen “Hicran-ı-Ebedi” den önce yazılmış Felaket isimli bu eserin Kıbrıs Türk Tiyatrosu için başlangıç tarihini 20 yıl önceye çektiğini belirtti.
Eski yazıyla 1875 yılında İstanbul’da yayımlanan Felâket’in yeni harflere aktarılmış metni Girne 19 Mayıs Türk Maarif Koleji Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenlerinden Dr. Hüseyin Ezilmez’in uzun ve titiz çalışmaları sonucu okuyucularıyla buluştu. “Kıbrıs Türk Edebiyatı’nın İlk Tiyatro Eseri Felâket (1875) ve Namık Kemal’in Öğrencisi Kıbrıslı Hasan Nef’î” adlı kitap KIBATEK (Kıbrıs Balkanlar Avrasya Türk Edebiyatları Vakfı) ve KITED (Kıbrıs Türk Edebiyatı ve Edebiyatçıları Derneği) Yayınları tarafından basıldı.
Kitabın başında yer alan inceleme kısmında, tiyatro eserinin yazarı olan Hasan Nef’î’ye dair bilgiler, Kıbrıs’ta ilk Türkçe eserlerin kaleme alındığı Geç Tanzimat Dönemi, eserdeki romantik tiyatro ve Namık Kemal etkisi gibi konulara da yer veriliyor.
Felâket, Namık Kemal’in Mağusa’daki sürgün günlerinde ondan alınan ilhamla yazılan bir piyes olduğundan, eserde Namık Kemal’in etkisi hissediliyor. Romantik akımın etkisindeki Tanzimat tiyatrosunun pek çok özelliğini taşıyan oyunda Rifat ve Pervin adlı gençlerin yarım kalan hüzünlü aşk hikâyesi konu ediliyor. Eser sade bir dille ele alınmasına karşın yüz elli yıl öncesine ait olduğu için okuyucuların kulağına yaabancı gelen pek çok sözcük dip not olarak açıklanıyor.
Kitabın başlarında Lala Mustafaoğlu Hasan Nef’i’ Efendinin malmüdürlüğü yaptığı zaman çektirdiği bir resim yer alıyor. Hasan Nef’i 1854-1917 yılları arasında yaşamış, Kıbrıslı yazardır. Nef’i, Mağusa’ya sürgün edilen Namık Kemal’ den büyük ölçüde etkileniyor, onun öğrencisi ve katibi oluyor. Namık Kemal’in adadan ayrılıp İstanbul’ a gitmesinin ardından Nef’i de İstanbul’a yerleşip orada devlette önemli mevkilerde görev alıyor.
Eser dönemin aile içi ilişkilerine, kadınların o dönemdeki koşullarına ilişkin bilgiler de veriyor. Pervin Hanım, İsmet Hanım, Hesna Hanım ve Serfiraz üzerinden okuyucu o dönemde kadının yerine ait pek çok ipucuna ulaşıyor. Kendi hayatları üzerinde bile söz hakkı olmayan kadınların mutlu olmadığını, olamadığını kelebek etkisiyle onların çevrelerindeki erkeklerin de huzuru yakalayamadıklarının görüyoruz. Altıncı Meclis’de Hesna Hanım’ın “Zavallı Pervin” cümlesiyle başlayan diyalogda Rıfat’ın verdiği yanıt bunu açıkça gözler önüne seriyor. “Hayır nineciğim! Zavallı Pervin değil…Zavallı Pervin!…Zavallı Rifat!… Zavallı Hesna!…Zavallı Mecid!…Zavallı amcam…Zavallı amcamın kızı.
Babası Mecid Efendinin zoruyla sevdiği kadınla değil de amcasının kızıyla evlenen ve Pervin’i unutamayan Rifat, onun sevdiği kadınla evlenen ancak eşinin hala Rifat’ı sevdiğini düşünerek acı çeken Mesud, tek başına büyüttüğü canından çok sevdiği kızını hakkında oluşacak söylentilerden korumak telaşesiyle kendi tanıdığı dürüst biriyle evlenmeye ikna eden ama hatasını kızının ölüm döşeğiyle anlayan İbrahim Efendi gibi karakterler toplumdaki mutluluk ve huzurun sadece erkelerin mutluluk ve huzuruyla gerçekleşmeyeceğini açıkça gözler önüne sermek üzere kurgulanmış karakterler. Eser, yazıldığı dönemde bazı eleştirmenlerce edebi değer açısından zayıf olarak nitelense de toplumda ve aile içinde kadının söz hakkının ne kadar önemli olduğunu vurgulayan bir eser olarak günümüze ulaşıyor. Buradaki küçük toplumu aile olarak ele almayıp bir yönetim biçimi şeklinde düşünecek olursak; Namık Kemal’in etkisinde kalmış, onun öğrencisi olmuş Nef’i’ nin, yüz elli yıl önce yazdığı bu eserde, Mecid Efendi üzerinden bir sistem eleştirisi yaptığını söyleyebiliriz.
Okuyucular, Kıbrıs Türk Edebiyatı’nın İlk Tiyatro Eseri Felâket (1875) ve Namık Kemal’in Öğrencisi Kıbrıslı Hasan Nef’î” isimli eseri Lefkoşa’daki Işık Kitabevi’nden temin edilebilir.