Türkiye’nin de 1985’ten beri aralıksız katıldığı 77. Frankfurt Kitap Fuarı dün (Pazar) sona erdi... Almanya’da yayıncı ve kitapçıların mesleki örgütü olan Alman Yayıncılar ve Kitapçılar Birliği’nin 1950 yılından bu yana verdiği Alman Kitap Ticareti Barış Ödülü de dün verildi... Ödül geleneksel olarak fuarın kapandığı gün kentteki tarihi St. Pauls Kilisesi’nde veriliyor... Ödüle bu yıl Alman tarihçi Karl Schlögel layık görüldü.
* * * *
Tarihi St. Paul Kilisesi'nde düzenlenen törende övgü dolu konuşmayı Ukraynalı yazar ve yayıncı Katja Petrowskaja yaptı. Bu ödül 1997’de yazar Yaşar Kemal’e, onun barış, insan hakları temalı eserleri ve bu konudaki duruşu nedeniyle verilmişti... Övgü konuşmasını da ünlü yazar Günter Grass yapmıştı. Ödül 2005’te de Orhan Pamuk’a verilmişti, gerekçe olarak edebiyat yoluyla barış fikrinin gerçekleştirilmesine katkılarından dolayı denilmişti...
* * * *
Adı St. Pauls Kilisesi olsa da bilinen anlamda bir kilise değil... Burası tarihi öneme sahip olan Frankfurt Ulusal Meclisi'nin (1848) toplantı yeri... İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, duvarlarına kadar yıkılmış... Kilise, 1949 ve 1950 yıllarında Frankfurt Kitap Fuarı'nda sergi mekanı olarak kullanılmış... O zamandan beri önemli ulusal etkinliklere ve ödül törenlerine ev sahipliği yapmakta...
* * * *
Kitap Fuarı’nın bu yıl ana teması Yapay Zeka’ydı... Bu konu çeşitli panellerde konuşuldu, tartışıldı... ‘Yapay zeka şirketleri, yazarların entelektüel eserlerini yağmalıyor ve onlardan içerik üretiyor; üstelik yaratıcılarına danışmadan veya onlara ödeme yapmadan‘ deniliyor... Kasım 2022'de ChatGPT'nin lansmanı, yapay zekanın yardımıyla oluşturulmuş bir metin selinin ortaya çıkmasına neden olmuştu...
* * * *
Fuarda paneldeki bir uzman da 'Yapay Zeka, edebiyat ve kitap dünyasını muhtemelen kendi tarzında parçalayacak ve parçalardan yeni dijital dünyalar inşa edecek. Bu durum dramatik‘ diyordu... Yapay Zeka‘nın hızla gelişmesi kitap sektörü üzerinde yarattığı baskı da konuşuldu... ‘Kitaplar için gelecekte bir şeffaflık etiketi olmalı... Bir eserde yapay zekanın kullanılıp kullanılmadığını ve ne ölçüde kullanıldığını belirtmelidir‘ deniliyor...
* * * *
Alman Yayıncılar ve Kitapçılar Birliği’nin bir anketine göre, yayıncılık sektöründen katılımcıların yalnızca yüzde 9'u Yapay Zeka kullanımını çok veya çok önemli olarak değerlendiriyor. Katılımcıların yüzde 84'ü, teknolojinin beş yıl içinde belirleyici bir başarı faktörü olacağına inanıyor. Sadece üçte biri, fırsatların risklerden daha ağır bastığına inanıyor. Yarısı fırsatlar ve risklerin dengeli olduğunu,yüzde 1 4'ü daha fazla risk görüyor.
* * * *
Ancak yüksek kaliteli edebiyat, doğal zekanın bir parçası olduğu konusunda sanırım herkes hemfikir... Romanlar kişisel yazarlığa dayanır. Kitap piyasası ve okuyucular buna güvenir. Ancak, yüksek mesleki etik ve kalite standartlarına sahip yazarlar da ilham almak, fikir toplamak, konsept geliştirmek ve başlangıçtaki zorlukların üstesinden gelmek için ve zaman zaman dil denemeleri yapmak için yapay zekayla deneyler kullanabilir...
* * * *
OpenAI kurucusu Sam Altman, ChatGPT'nin hikaye anlatımında henüz çok iyi olmadığını kabul ediyor, ancak gelişmeye söz veriyor. Yapay zekânın yarattığı seri üretim nedeniyle edebiyat ve dilin değer kaybedeceği konusunda büyük bir endişenin mevcudiyeti bir gerçek... Ancak Altman, yazarlığın risk altında olduğunu düşünmüyor. İnsan yazarlar fikir üretmede üstün... Yapay zeka okuyucu ve yazar arasında insani bağlantının yerini alamaz.
