ABD arabuluculuğunda imzalanan Azerbaycan–Ermenistan barış anlaşması, Syunik’ten geçecek TRIPP koridoruyla bölge dengelerini değiştiriyor. Türkiye için Türk dünyasına kesintisiz kara bağlantısı, enerji ve ticaret merkezi olma fırsatı kapıda. Ancak İran ve Rusya’nın olası hamleleri, bu jeostratejik oyunu zorlaştırabilir.

ABD Başkanı Donald Trump’ın doğrudan arabuluculuğunda Azerbaycan ile Ermenistan arasında imzalanan Beyaz Saray Barış Anlaşması, yalnızca bir çatışma dosyasını kapatmakla kalmıyor; Güney Kafkasya’nın jeopolitik mimarisini yeniden şekillendiren bir döneme de kapı aralıyor. On yıllardır süren düşmanlığın yerini ticaret, diplomasi ve karşılıklı tanıma adımlarının alması hedefleniyor.
Anlaşmanın en dikkat çekici unsuru, Ermenistan’ın Syunik bölgesinden geçerek Azerbaycan’ı Nahçıvan’a bağlayacak Trump Uluslararası Barış ve Refah Rotası — kısa adıyla TRIPP. ABD’ye bu koridoru geliştirme ve işletme konusunda münhasır haklar verildi. Karayolu, demiryolu, petrol ve doğalgaz hatları, fiber optik ve muhtemel elektrik iletim ağını kapsayan proje, yalnızca teknik bir altyapı yatırımı değil, aynı zamanda bölgeyi küresel güçler arasındaki rekabetin merkezine yerleştiren stratejik bir hamle.
Türkiye’nin kazanç hanesi
Türk dünyasına kesintisiz bağlantı: TRIPP, Türkiye’den Nahçıvan üzerinden Azerbaycan’a, oradan da Orta Asya’ya uzanan kesintisiz kara ve demiryolu hattı anlamına geliyor. Böylece Rusya ve İran topraklarından geçmeden Orta Koridor tamamlanacak. Bu, Ankara’nın Türk Devletleri Teşkilatı çerçevesindeki “batıdan doğuya” entegrasyon vizyonunu güçlendirecek.
Enerji ve dijital hat avantajı: Koridor, Hazar havzasından gelecek petrol ve gazın yanı sıra elektrik enterkonneksiyonlarını ve fiber optik veri hatlarını da Türkiye üzerinden geçirecek. Bu, hem enerji arz güvenliği hem de dijital ekonomi açısından Ankara’ya kritik merkez olma fırsatı sunuyor.
Diplomatik kaldıraç: Türkiye, hem Azerbaycan’ın müttefiki hem de Ermenistan’la normalleşme sürecinin aktörü olarak çift taraflı etki kazanıyor. Koridor güvenliğinden gümrük protokollerine kadar pek çok teknik konuda söz sahibi olma potansiyeli artıyor.
Ankara–Erivan hattında normalleşme
Haziran 2025’te Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ın Ankara’ya yaptığı ziyaret, iki ülke ilişkilerinde 1993’ten bu yana en yüksek düzeyli temas oldu. Bu temas:
• Sembolik tarih ve toprak tartışmalarını geri plana itti.
• Özel temsilciler aracılığıyla başlatılan sürecin somut adımları olan direkt uçuşlar ve insani yardım için sınırlı kapı açılması gibi gelişmeleri getirdi.
• Türkiye’nin, normalleşme şartlarını Azerbaycan’la barış sürecine bağladığını teyit etti.
TRIPP’in ilerleyebilmesi, Türkiye–Ermenistan sınırının kademeli olarak açılması ve ekonomik işbirliğinin gelişmesiyle doğrudan ilişkili. Ankara’nın Erivan’a kontrollü ekonomik teşvikler sunması, iç politik dirençleri yumuşatabilir.
Değişen güç dengeleri
ABD’nin girişi, Rusya’nın gerileyişi: TRIPP’in ABD’ye münhasır geliştirme hakkı tanınması, Moskova’nın Güney Kafkasya’daki arabuluculuk tekelini kırıyor. Minsk Grubu’nun fiilen devre dışı kalması, Washington’a barış mimarisinde liderlik şansı veriyor. Rusya’nın Ermenistan üzerindeki güvenlik garantörlüğü zayıflarken, Türkiye açısından bu durum, ABD ile nadiren örtüşen stratejik çıkarların buluştuğu bir zemin yaratıyor.
Yeni güvenlik–ekonomi denklemi: Koridorla birlikte Azerbaycan toprak bütünlüğünü pekiştiriyor, Türkiye doğuya açılımını kalıcılaştırıyor, Ermenistan ise ekonomik çıkış kapısı kazanıyor. ABD fiziki ve ekonomik varlık sağlarken, Rusya kenara itiliyor.
İran faktörü
TRIPP, İran’ın kuzey sınırına çok yakın konumlanıyor. ABD’nin bu bölgedeki varlığı Tahran için rahatsız edici.
Güvenlik endişesi: ABD’nin sınır hattına yerleşmesi, İran’ın gözetim ve kontrol kaygılarını artırıyor.
Ekonomik kayıp: Koridor, Azerbaycan–Nahçıvan ulaşımında İran’ı devre dışı bırakıyor. Mevcut Jolfa–Ordubad hattı yedek güzergâh olarak önemini korusa da stratejik önceliği düşüyor.
Diplomatik manevra alanı: İran, Ermenistan’la ilişkilerini güçlendirerek Güney Kafkasya’da etkisini sürdürmeye çalışabilir veya Rusya ile yakınlaşarak Türkiye–ABD–Azerbaycan hattına karşı denge kurmaya çalışabilir.
Moskova’nın zor dönemi
Rusya, Sovyet sonrası dönemde Ermenistan–Azerbaycan ihtilaflarında tek güvenlik garantörü rolünü oynadı. TRIPP süreci bu rolü zayıflatıyor.
Etki kaybı: Barış gücü varlığı önemini yitiriyor, yeni ticaret yolları Rusya’yı baypas ederek transit gelir ve politik nüfuzunu azaltıyor.

Olası karşı hamleler: İran’la askeri işbirliğini artırmak, Ermenistan’ı enerji ve silah anlaşmalarıyla Batı’dan uzaklaştırmak, Erivan’daki Rusya yanlısı grupları sürece fren koyacak şekilde harekete geçirmek.
Türkiye’nin denge politikası
Ankara, kazanımlarını sürdürebilmek için:
• Rusya ile doğrudan çatışmaktan kaçınmalı; enerji ve ticaret bağlarını korumalı.
• İran’la ilişkileri koparmadan TRIPP’i yürütmeli.
• Ermenistan’la normalleşmeyi, Azerbaycan’la uyum içinde ilerletmeli.
Kısa vadeli senaryolar
En iyi senaryo: Barış istikrarlı, TRIPP zamanında tamamlanır, Türkiye enerji ve veri hatlarının merkezi olur. İran transit gelir kaybeder, Rusya bölgedeki etkinliğini büyük ölçüde yitirir.
Orta senaryo: Ermenistan’daki iç muhalefet ve teknik engeller nedeniyle TRIPP aşamalı açılır. İran’ın Aras Koridoru yedeği işler, Rusya gecikmeleri kendi lehine kullanır.
Kötü senaryo: Güvenlik krizi veya siyasi geri adım TRIPP’i durdurur, Azerbaycan tamamen İran güzergâhına döner, Türkiye doğu-batı hattında İran’a bağımlı hale gelir, Rusya yeniden masaya oturur.
Doğru strateji, diplomasi şart
TRIPP koridoru ve barış anlaşması, Türkiye’ye Türk dünyasına kesintisiz bağlanma, enerji ve ticaret merkezi olma fırsatı sunuyor. Ancak bu fırsat, çok yönlü diplomasi, bölgesel dengelere duyarlı hareket ve sabırlı strateji gerektiriyor. Ankara, hem Bakü hem Erivan hem de Washington’la ilişkilerini dengede tutarken, Moskova ve Tahran’la da krizleri yönetebilecek kanalları açık tutmalı.
Güney Kafkasya’da satranç tahtası yeniden kuruluyor. Türkiye’nin doğru hamlelerle oyunu kendi lehine çevirmesi mümkün; ama her hamlenin zamanı ve biçimi, sonucun kaderini belirleyecek.