Esnaf Zanaatkarlar ve Üreticiler Pazarlama Kooperatifi (EZKOOP) Başkanı Hürrem Tulga, zeytinyağı üretiminde maliyetlerin yüksek olmasından dolayı, KKTC’nin zeytin üretimi yapan ülkelerle rekabet gücünün düşük olduğunu, mekanizasyon ve sulamaya yatırım yapılması gerektiğini söyledi.

Tulga, zeytinyağı ihraç eden ülkelerin, rekabet gücünün KKTC’ye göre yüksek olma nedeninin, zeytin hasadının traktöre bağlanan makinelerle yapılması, ayrıca ağaçların sulamasından dolayı da verimin yüksek olmasından kaynaklı olduğunu kaydetti.

TAK’a yaptığı açıklamada, Büyükkonuk Zeytin Üreticileri Tarım Kooperatifi’nin, 2018’de üretime başladığını, 2020’de İngiltere ve Avustralya’ya Gazimağusa Limanı’ndan ihracat yaptıklarını, ancak maliyetlerin yüksek oluşundan dolayı zeytinyağı ihraç eden ülkelerle rekabet gücünü kaybettiklerini kaydetti.

Gazimağusa Limanı’ndan İngiltere’ye zeytinyağı ihraç etmeyi başardıklarını kaydeden Tulga, ancak yüzde 14’e mukabil gelen litre başına 1 İngiliz Sterlini ek vergi ödeyerek ihracatı yapabildiklerini belirtti. Tulga, “1 İngiliz Sterlini vergi, İtalya ve İspanya gibi ülkelerle rekabet etmek zorunda kalan KKTC’nin zeytinyağı ihracatında rekabet edebilirliğini baltaladı” dedi.

Tulga, Avrupa Birliği Adalet Divan’ının 1994’te, KKTC’den Avrupa Birliği ülkelerine ihraç ürünlerine Gümrük Birliği kurallarının uygulanmaması kararı aldığını, bu kararın ürünlere yüzde 14 vergi uygulamasını getirdiğini anımsattı.

Gıda ürünleri için AB ülkelerinin talep ettiği sağlık sertifikasını da uluslararası akreditesi olan bir kurumdan aldıklarını belirten Tulga, “Mağusa Limanı’ndan ihracattaki engelleri böyle kaldırdık” dedi.

Yıllık 300-800 ton arası zeytinyağı üretiminin gerçekleştiğini belirten Hürrem Tulga 2020,2021 ve 2022’de 20 tonun üzerinde zeytinyağı ihracatı yaptıklarını ancak 2023 ve 2024 ve 2025’te yüksek maliyetten dolayı ihracat yapamadıklarını bunda 1 STG’lik verginin etkili olduğunu kaydetti. Tulga, Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında Güney Kıbrıs’a ihracatın 2024’te başladığını, yarım ton ihracat yaptıklarını ancak Güney Kıbrıs’a ihracatta, söz konusu yüzde 14’lük verginin uygulanmamasına rağmen yüksek maliyetten dolayı bunun da sürdürülemediğini belirtti.

Yüksek maliyetin esas nedeninin vergi olmadığını, elle yapıldığından dolayı hasat maliyetinin yüksek oluşu ve ağaç başı düşük verimlilikten kaynaklı olduğunu ifade eden Tulga, Güney Kıbrıs da dahil zeytinyağı ihraç eden ülkelerin zeytin bahçelerinin (traktörlü) makineyle hasada uygun ve sulamalı yapıldığını belirtti. Tulga, Güney Kıbrıs’ta zeytin bahçelerinin sulandığı için verimin de yüksek olduğunu ifade etti.

Çakıstez denenecek

Hürrem Tulga, Yeşil Hat Tüzüğü kapsamında 2026’da çakıstez ihracatını deneyeceklerini, çünkü yeşil zeytinin mekanik hasadı mümkün olmadığından Güney Kıbrıs’ta maliyetin daha yüksek olduğunu belirtti.

Yağ fiyatları

Güney Kıbrıs’ta zeytinyağının değirmen çıkış fiyatının “maliyet düşüklüğünden kaynaklı” uygun olduğunu belirten Tulga, Kooperatifin ise 2024’te litre başı üreticiye 450, 2025’te de 450-500 TL bandına ödeme yapmakta olduğunu kaydetti.

Mekanik hasada geçildi…rekabet edebilmek için 2-3 yıl daha gerekli

KKTC’ye de traktörlü zeytin hasat makinesi getirildiğini, Lefke bölgesinde zeytin hasadında mekanizasyona geçildiğini belirten Tulga, ancak pek çok bahçenin makinelerle hasada uygun olmadığını, artık zeytin ağacı dikimlerine geçmişe göre daha çok dikkat edilmeye başlandığını belirtti.

Tulga, “Güney Kıbrıs’la rekabet edebilir bir durum için 2-3 yıl daha gereklidir” dedi.

Sulama altyapısına yatırım şart

Sulamanın zeytin ağacının verimini 4 katına kadar çıkarabileceğini belirten Tulga, “Sulama altyapısına yatırım şart” dedi.

Muazzam bir geleceği var

Zeytinyağına talep konusunda da Tulga, “Kıbrıs zeytinin anavatanıdır. Muazzam bir geleceği var, ancak doğru yapıldığı takdirde” dedi.

Büyükkonuk Zeytin Üreticileri Tarım Kooperatifi paketleme ve ambalajlama tesisinin Ada’nın “en büyük ve en kaliteli tesisi” olduğunu belirtti.

Değirmenlerde kayıt şart

Yağ değirmenlerinde gelen zeytinin ve çıkan yağın kaydedilmesinin önemli olduğunu, zaten bunun yasal zorunluluk da olduğunu belirten Tulga, yıllık rekoltenin görülmesi ve gerekli planlamaların yapılması için bunun önemi olduğunu kaydetti.